اثربخشی آموزش تئوری ذهن بر تنظیم هیجان و مهارت‌های اجتماعی در کودکان با اختلال طیف اتیسم

آذین فر, لیلا; سلیمانی, مهران; احمدی, عزت الله

doi:10.22034/ceciranj.2023.389783.1756

اثربخشی آموزش تئوری ذهن بر تنظیم هیجان و مهارت‌های اجتماعی در کودکان با اختلال طیف اتیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

² دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

10.22034/ceciranj.2023.389783.1756

چکیده

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش تئوری ذهن بر تنظیم هیجان و مهارت‌های اجتماعی در کودکان اتیسم بود. روش پژوهش به صورت نیمهآزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پسآزمون با گروه کنترل در نظر گرفته شد. جامعه آماری شامل کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم شهر زنجان بودند که نمونه‌گیری به‌صورت غیرتصادفی هدفمند، 30 نفر (25 پسر و 5 دختر) در رده سنی 12-10 سال از مدارس و انجمن‌ اتیسم استان زنجان انتخاب شدند و بهصورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل 15 نفره جای گرفتند. گروه آزمایش در طول 60 جلسه بهصورت فردی و گروهی مورد آموزش قرار گرفتند. داده‌ها از طریق چک لیست تنظیم هیجان شیلدر و چیکتی (ERC) و نیمرخ مهارت‌های اجتماعی بیلینی (ASSP) جمعآوری و با روش آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیره آنالیز شدند. نتایج نشان داد آموزش تئوری ذهن بهطور معناداری (05/0>P) در بهبود مهارت‌های تنظیم هیجان انطباقی (01/0>P)، منفیگرایی (01/0>P)، رفتار‌های اجتماعی متقابل (01/0>P)، رفتار اجتماعی پخته و شایسته (01/0>P) و مشارکت اجتماعی (01/0>P) مؤثر واقع بود. از این‌رو، آموزش تئوری ذهن بهعنوان یک روش آموزشی و درمانی مناسب برای عملکرد اجتماعی و شناختی کودکان با اختلال طیف اتیسم محسوب می‌گردد. لذا آموزش تئوری ذهن را می‌تواند به عنوان یک مداخله مؤثر در بهبود تنظیم هیجان و مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم در نظر گرفت. پیشنهاد می‌شود متخصصان با گنجاندن آموزش‌های تئوری ذهن در برنامه‌های آموزشی، زمینه را برای بهبود عملکرد اجتماعی- عاطفی دانش‌آموزان مبتلا به اتیسم فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effective of Theory of Mind Training on the Emotion Regulation and Social Skills in Autism Spectrum Disorder Children

نویسندگان [English]

leila Azin far ¹
Mehran Soleymani ²
Ezzatollah Ahmadi ²

¹ MA Student in Psychology of Exceptional Children, Azarbaijan Shahid Madani University, East Azarbaijan, Iran.

² Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

This study aimed to determine the effectiveness of the theory of mind on emotion regulation, and social skills in children with autism. The study was semi-experimental with a pre-test-post-test with a control group. The study population includes all children with autism spectrum disorder in Zanjan city, 30 people (25 boys and 5 girls) in the age group of 10-12 years old were selected from schools, and the autism associations of Zanjan province by non-random purposeful sampling. They were placed in the experimental, and control group of 15 people. The experimental group was taught the theory of mind individually and in groups during 60 sessions. Multivariate covariance analysis was used to examine the data, which were gathered using Billini's social skills profile and Schilder and Chikti's emotion regulation checklist (1995). The results showed that mind theory training significantly (p<0.05) improved adaptive emotion regulation skills (p<0.001), negativity, (p<0.001) reciprocal social behaviors (p<0.001), mature social behavior and worthiness (p<0.001), and social engagement (p<0.001) in the students with autism spectrum disorder. Therefore, mind theory training can be considered an appropriate educational and therapeutic method to improve the social and cognitive functioning of students with the autism spectrum disorder. Based on obtained results, mind theory training can be used as an effective intervention to improve emotion regulation, and social skills in the children with spectrum disorder. It is advisable that education specialists contribute to the enhancement of socio-emotional functioning among autistic students through the integration of mind theory training into academic curricula

کلیدواژه‌ها [English]

Autism spectrum disorder
Emotion regulation
social skills
Theory of mind training

مراجع

آب شیرینی، م.، عسگری، پ.، حیدری، ع.، و نادری، ف. (1399). اثربخشی آموزش مبتنی بر نظریه ذهن و روش تیچ بر سطح مهارت‌های ارتباطی و تعامل اجتماعی در کودکان طیف اتیسم. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 63(6)، 3111-3126.

بهادری، ا.، و پناهی، م. (1397). اثربخشی آموزش تکالیف نظریه ذهن در افزایش سطح تعامل اجتماعی و ارتباط کودکان اتیستیک. انجمن جامعه شناسی آموزش و پرورش ایران. 9(9)، 38-27.

رضایی، س. (1399). اثربخشی برنامه توانبخشی هیجانی با رویکرد شناخت اجتماعی، بر کارکردهای عاطفی هیجانی دانشآموزان اتیستیک. فصلنامه روانشناسی تربیتی. 16(56)، 57-74.

سلیمانی، ا.، زاهد بابلان، ع.، فرزانه، ج.، و ستوده، م. ب. (1390). مقایسهی نارسایی هیجانی و مهارتهای اجتماعی دانشآموزان دارای اختلال یادگیری و بهنجار. ناتوانیهای یادگیری. 1(1)، 78-93.‎

شفیعی تبار، م.، اکبری چرمهینی، ص.، و مولایی یساولی، م. (1399). ساختار عاملی و ویژگیهای روانسنجی چکلیست تنظیم هیجانی - نسخه والدین. فصلنامه سلامت روان کودک. 7(3)، 80-95.

مقیم اسلام، پ.، پورمحمدرضا تجریشی، م.، حقگو، ح. (1392). تأثیر آموزش تقلید متقابل بر مهارتهای اجتماعی کودکان دارای اتیسم. فصلنامه توان‌بخشی. 14(4)، 67-59.

هادوین، ج.، هولین، پ.، و بارن-کوهن، س. (2015). آموزش ذهنخوانی به کودکان مبتلا به اتیسم: کتاب کار. مترجم، مهدی عبداللهزاده رافی (1400). تهران: انتشارات ارجمند.

آبادی، ف.، نجاتی، و.، و پوراعتماد، ح. (1395). بررسی آموزش تقلید در بهبود توانایی ذهن خوانی در بین کودکان مبتلا به اتیسم با عملکرد بالا. فصلنامه علوم روانشناختی. 15(57)، 126-113.

نریمانی، م.، و اصغری شربیانی، ع. (1398). تأثیر آموزش نظریه‌ی ذهن در ارتقاء نظریه‌ی ذهن و بهبود مهارت‌های اجتماعی دانشآموزان پسر مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک). فصلنامه علمی شناخت اجتماعی. 8(2)، 40-30.

بیرانوند، ز.، سیف نراقی، م.، پوشنه، ک.، و فرهنگ دوست، ه. (1393). اثربخشی مداخله نظریه ذهن و مهارت‌های اجتماعی بر کفایت اجتماعی کودکان اتیسم. فصلنامه روانشناسی افراد استثنائی. 4(15)، 56-37.