بررسی اثربخشی برنامۀ آموزشی جهت‌یابی و حرکت بر بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان نابینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی و آموزش افراد با نیازهای خاص، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه روان‌شناسی و آموزش افراد با نیازهای خاص، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامه آموزشی جهت‌یابی و حرکت بر بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان نابینا در استان اصفهان انجام شد. این پژوهش، یک مطالعۀ شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل بود. 24 نفر از دانش‌آموزان نابینا، به روش نمونه‌گیری در دسترس از مدارس ویژه نابینایان اصفهان انتخاب شدند و به‌طور مساوی در یکی از گروه‌های آزمایش و گروه کنترل (هر گروه دوازده نفر شامل شش دختر و شش پسر) جایگزین شدند. گروه آزمایشی در هشت جلسه آموزش برنامۀ جهت‌یابی و حرکت (هفته‌ای دو جلسه) شرکت کردند؛ درحالی‌که گروه کنترل در این جلسات شرکت نکردند. آزمودنی‌ها با استفاده از مقیاس بهزیستی روان‌شناختی (PWBS) ریف (1989) ارزیابی شدند. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری با به‌کارگیری نرم‌افزار SPSS نسخۀ 26 تحلیل شدند. نتایج نشان داد گروه آزمایش و کنترل در بهزیستی روان‌شناختی تفاوت معناداری دارند. درواقع آموزش برنامۀ جهت‌یابی و حرکت، بر بهزیستی روان‌شناختی و خرده‌مقیاس‌های خودمختاری، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران و پذیرش خود در دانش‌آموزان نابینا اثر مثبت و معنادار داشته است (001/0>P). با توجه به اینکه آموزش برنامۀ جهت‌یابی و حرکت، سبب بهبود بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان نابینا شد، برنامه‌ریزی برای آموزش چنین برنامه‌هایی مانند آموزش برنامۀ جهت‌یابی و حرکت نقش مهمی در بهزیستی روان‌شناختی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Effectiveness of Orientation and Mobility Training Program on the Psychological Well-Being of Blind Students

نویسندگان [English]

  • Noshin Kamali 1
  • Mohammad Ashori 2
1 MA Student of Psychology and Education of People with Special Needs, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Psychology and Education of People with Special Needs, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The aim of the current study was to determine the effectiveness of orientation and mobility training program on psychological well-being of blind students in Isfahan. This research is quasi-experimental with a pre-test and post-test design and a control group. Twenty-four blind students were randomly selected from a school for the blind in Isfahan. They were randomly divided into experimental and control groups and each group consisted of 12 students (6 girls and 6 boys). The experimental group participated in orientation and mobility training in 8 sessions (two sessions per week), while the control group did not. The Ryff (1989) Psychologıcal Well-beıng Scale (PWBS) was used to assess all participants. Data were analyzed using multiple analysis of covariance with SPSS version 26. The results showed that the experimental and control groups had a significant difference in the variable of psychological well-being. Indeed, the orientation and mobility program had a positive significant effect on psychological well-being and the subscales of autonomy, environmental control, personal growth, positive communication with others, and self-acceptance in blind students (P<0.001). Since the orientation and mobility program training improved the psychological well-being of blind students, the planning of such training programs as the orientation and mobility program plays an important role in the well-being of blind students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blind Students
  • Orientation and Mobility
  • Psychological Well-Being
آذرنیوشان، ب.، انسیه، ش.، خدیجه، م.، و فاطمه، ع. (1394). اثربخشی آموزش تحرک و جهت‌یابی بر کاهش خشم دانش‌آموزان نابینا، مجموعه مقالات اولین همایش ملی جامعۀ بینا، شهروند نابینا.
اعتباری، ب.، کریمی، ا.، انتظاری، ب.، و عقیل‌زاده، ن. خ. (1380). جهت‌یابی و حرکت. چاپ اول. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی.
آقایی‌پور، ه.، وطن‌خواه، ح. ر.، و غلامی حیدرآبادی، ز. (1396). اثربخشی آموزش تحرک و جهت‌یابی بر مهارت‌های اجتماعی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان نابینا. مجلۀ توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(21)، 75-83.
رزاقی، م. (1398). بررسی اثربخشی آموزش جهت‌یابی و حرکت بر مهارت‌های اجتماعی، اضطراب و بهبود تحرک دانش‌آموزان نابینای پایۀ اول ابتدایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد ملارد.
زربخش، س. (1398). بررسی اثربخشی آموزش جهت‌یابی و حرکت بر سازگاری اجتماعی و کیفیت زندگی دانش‌آموزان نابینا پایۀ دوم ابتدایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد سنندج.
سلیمانی، ا.، و حبیبی، ی. (1393). ارتباط تنظیم هیجان و تاب‌آوری با بهزیستی روان‌شناختی در دانش‌آموزان. مجلۀ روان‌شناسی مدرسه، 3(4)، 51-72.
عاشوری، م.، غفوریان، م.، و جلیل‌آبکنار، س. س. (1398). دانش‌آموزان با آسیب بینایی و نابینا. چاپ دوم. تهران: رشد فرهنگ.
قاسم‌پور، ع.، جودت، ح.، و سلیمانی، م. (1395). مقایسۀ بهزیستی روان‌شناختی در دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 13، 193-204.
یعقوبی، ا.، و نسائی‌مقدم ب. (1398). اثربخشی روش مداخله‌ای روان‌شناسی مثبت‌گرا بر بهزیستی روان‌شناختی نوجوانان. مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 25(1)، 14-25.
یوسفیان، م.، یوسفی، ص.، نجفی‌فرد، ط.، و احمدی، ف. (1395). تأثیر آموزش تحرک و جهت‌یابی اولیه بر مهارت‌های حرکتی پیشرفتۀ پسران آسیب‌دیدۀ بینایی ۵ تا ۱۴ سالۀ شهر تهران. مجلۀ روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت، 3(۱)، 102-112.