اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی بر اضطراب و تنظیم هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش دوره اول متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، شهر خرم آباد، ایران

2 استادیار دانشگاه لرستان، دانشکده علوم انسانی دانشگاه لرستان، شهر خرم آباد، ایران

چکیده

هدف: تکالیف درسی و شناختی زیاد در مدارس تیزهوشان، ممکن است فرایندهای روان‌شناختی و هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش را دچار آسیب نماید. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان ذهن­آگاهی بر اضطراب و  تنظیم هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش دوره اول متوسطهانجام گرفت. روش:روش پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل دانش­آموزان تیزهوش دوره متوسطه اول شهر خرم­آباد در سال تحصیلی 97-1396 بود. در این پژوهش از روش نمونه­گیری هدفمند و گمارش تصادفی استفاده شد. بدین صورت که تعداد 30 دانش­آموز به روش نمونه‌گیری هدفمند از بین دانش­آموزان تیزهوش دوره متوسطه اول شهر خرم­آباد انتخاب و به صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و کنترل گمارده شدند. گروه آزمایش مداخله درمانی را طی سه ماه در 10 جلسه 75 دقیقه‌ای دریافت نمودند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه اضطراب (بک و همکاران، 1988) و پرسشنامه تنظیم هیجان (گروس و جان، 2003) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر توسط نرم‌افزار آماری SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها:نتایج نشان داد که درمان ذهن­آگاهی بر اضطراب و تنظیم هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش تأثیر معناداری داشته است (0001/0>P). علاوه بر این نتایج نشان داد که این مداخله توانسته تاثیر خود را در طول زمان نیز به شکل معناداری حفظ نماید (0001/0>P). میزان تاثیر درمان ذهن­آگاهی بر اضطراب و تنظیم هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش 86 و 76 درصد بود. نتیجه‌گیری:بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان چنین نتیجه گرفت که درمان ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از فنونی همانند افکار، هیجانات و رفتار آگاهانه می‌تواند اضطراب و تنظیم هیجانی را تحت تاثیر قرار دهد. بر این اساس درمان ذهن‌آگاهی می‌تواند به عنوان درمانی کارآ برای کاهش اضطراب و بهبود تنظیم هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of mindfulness therapy on anxiety and emotion regulation of first-grade high school gifted students

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Amiri 1
  • Hasan Ali Viskarami 2
  • Mohammad Ali Sepahvandi 2
1 Ph.D student in Educational Psychology, Lorestan University, Khorramabad, Iran
2 Corresponding author: Assistant Professor, Lorestan University, Faculty of Humanities, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

Aim:Cognitive and homework assignments in gifted schools may hurt the psychological and emotional processes of gifted students. Therefore, the present study was conducted aiming to investigate the effectiveness of mindfulness therapy on the first-grade high school gifted students' anxiety and emotion regulation. Method: The research method was experimental with pretest, posttest, control group and two-month period follow-up design. The statistical population of the present study included all first-grade high school gifted students in the city of KhorramAbad in academic year 2017-18. Purposive sampling and random replacement were used in the present study in a way that 30 students were selected from first high school students in the city of KhorramAbad through purposive sampling method and randomly placed into experiment and control groups. The experiment group received interventions in 10 seventy-five-minute sessions during three months. The utilized tools in the present study included Anxiety Questionnaire (Beck et al, 1988) and Emotion Regulation Questionnaire (Gross and John, 2003). The data from the study were analyzed through repeated measurement ANOVA via SPSS23. Results: The results showed that the mindfulness therapy has significantly influenced the gifted students' anxiety and emotion regulation (P<0.001). Moreover, the results showed that this therapy was able to significantly maintain its effect in time (P<0.001). The effect of mindfulness therapy on anxiety and emotion regulation of gifted students was 86% and 74% respectively. Conclusion: According to the findings of the present study, it can be concluded that mindfulness therapy concomitant with employing techniques such as thoughts, emotions and mindful behavior can influence anxiety and emotion regulation. Therefore mindfulness therapy can be applied as an efficient therapy to decrease anxiety and increase and emotional regulation in gifted student.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anxiety
  • emotion regulation
  • gifted
  • mindfulness therapy
آقاجانی، سیف‌الله؛ نریمانی، محمد و آریاپوران، سعید (1390). مقایسه کمال‌گرایی و تحمل ابهام در دانش‌آموزان دختر تیزهوش و عادی، فصلنامه کودکان استثنایی، 11(1)، 90-83.
بوردیک، دبرا (1396). راهنمای عملی درمان ذهن آگاهی بر کودکان و نوجوانان. ترجمه غلامرضا منشئی، مسلم اصلی آزاد، لاله حسینی و پریناز طیبی، اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان).
توفیقی، زهره؛ آقایی، اصغر و گل‌پرور، محسن (1397). مقایسه اثربخشی آموزش تاب­آوری و تنظیم هیجان بر داغ اجتماعی ادراک شده و تحمل روانی مادران دارای کودکان مبتلا به فلج مغزی. فصلنامه روان شناسی افراد استثنایی، 8(27)، 93-71.
حسینی، لاله و منشئی، غلامرضا (1397). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی کودک محور بر سازگاری اجتماعی و علائم افسردگی کودکان مبتلا به اختلال افسردگی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنایی، 8(29)،200-179.
دیویس، گری. ال و ریم، سیلویایی(1389). آموزش تیزهوشان و با استعدادها، ترجمه مهدی محی الدین بناب، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن  (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2008).
سلیمانی، اسماعیل و حبیبی، یعقوب (1393). ارتباط تنظیم هیجان و تاب‌آوری با بهزیستی روان‌شناختی در دانش‌آموزان، مجله روان‌شناسی مدرسه، 3(4)، 72-51.
صفری، رضا (۱۳۹۵).  بررسی رابطه اضطراب با یادگیری دانش‌آموزان تیزهوش و عادی، اولین کنگره ملی توانمندسازی جامعه در حوزه جامعه شناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مرکز توانمندسازی مهارتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه.
 
 
عباسی، مسلم (1395). مقایسه سبک های مقابله‌ای و پردازش هیجانی دانش‌آموزان تیزهوش و عادی مقطع متوسطه، مجله روان‌شناسی مدرسه، 5(3)، 147-132.
فولادچنگ، محبوبه و حسن‌نیا، سمیه (1394). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر شادکامی و خودکارآمدی زنان سرپرست خانوار، فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه، 6(1)، 120-103.
کاویانی، حسین و موسوی، اشرف‌السادات (1387). ویژگی‌های روانسنجی پرسشنامه اضطراب بک در طبقات سنی و جنسی جمعیت ایرانی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 66(2)، 140-126.
لشکری‌پور، کبری؛ بخشانی، نورمحمد و سلیمانی، محمدجواد (1384). بررسی ارتباط بین اضطراب امتحان با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع راهنمایی شهر زاهدان. طبیب شرق، 8(8)، 253-259.
محمدی، حاتم و موسوی، سیدولی‌الله (1394). مقایسه تنظیم هیجان و خودمهارگری در کودکان با و بدون اختلال نارسایی توجه- فزون کنشی. مجله سلامت روانی کودک، 2(2)، 33-21.
منشئی، غلامرضا؛ اصلی‌آزاد، مسلم؛ فرامرزی، سالار؛ کریمی‌جوزستانی، لیلا؛ عارفی، مژگان و فرهادی، طاهره (1393). مقایسه نیمرخ هوشی کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری با کودکان عادی. مجله پرستاری کودکان، 1(2)، 73-61.
نیکخواه، ماندانا (1393). اثربخشی پذیرش و تعهد درمانی بر اضطراب و سلامت روان دانش‌آموزان دارای اضطراب امتحان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان).
وصالی محمود، روشنک؛ احدی، حسن؛ کجباف، محمدباقر و نشاط‌دوست، حمیدطاهر (1396). اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن‌آگاهی ویژه کودکان بر ذهن‌آگاهی و سلامت روان آن‌ها، مجله مطالعات ناتوانی، 7، 8-1.