طراحی و بررسی اثربخشی برنامۀ آموزشی خانواده‌محور بر رضامندی زوجیت و سلامت روان مادران دختران تیزهوش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران

2 : دانشیار ‌‌‌گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلا‌می‌واحدرودهن، رودهن،‌ ایران

3 دانشیار گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ روان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ‌ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی و بررسی اثربخشی برنامۀ آموزشی خانواده‌محور بر رضامندی زوجیت و سلامت روان مادران دختران تیزهوش انجام شد.پژوهش حاضر، یک مطالعۀ شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون، پیگیری و گروه کنترل بود. جامعۀ آماری این پژوهش را مادران دختران تیزهوش تشکیل دادند. برای انتخاب آزمودنی‌ها از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای استفاده شد، به طوری که در این پژوهش 30 نفر از مادران دختران تیزهوش شرکت کردند. آزمودنی‌ها به صورت تصادفی به دو گروه 15 نفری تقسیم شدند و در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. به گروه‌ آزمایش، برنامۀ آموزشی خانواده‌محور در 12 جلسۀ 90 دقیقه‌ای آموزش داده شد، ولی به گروه کنترل این نوع آموزش‌ ارائه نشد. ابزار‌های پژوهش مقیاس رضامندی زوجیت افروز (1389) و پرسشنامۀ سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر (1979) بود. داده‌ها با آزمون آماری تحلیل واریانس مختلط تحلیل شد.نتایج نشان داد که در پس‌آزمون، میانگین نمرات سلامت روان و خرده‌مقیاس‌های آن (علائم جسمانی، اضطراب و اختلال خواب، کارکرد اجتماعی، علائم افسردگی) در گروه آزمایش به طور معناداری کم‌تر از گروه کنترل و میانگین نمرات رضامندی زوجیت گروه آزمایش به‌طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود (0001/0P<). همچنین تمامی نمرات در مرحلۀ پس‌آزمون نسبت به پیگیری تفاوت معناداری نداشتند(05/0P>).برنامۀ آموزشی خانواده‌محور باعث بهبود رضامندی زوجیت و سلامت روان مادران دختران تیزهوش شد. بنابراین، توجه به متغیرهایی از جمله رضامندی زوجیت و سلامت روان ضروری است و برنامه‌ریزی برای ارائه برنامۀ آموزشی خانواده‌محور به این گروه از افراد اهمیت ویژه‌ای دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing and studying effectiveness of family-based training program on marital satisfaction and mental health of mothers of gifted girls

نویسندگان [English]

  • Marjan Alizadeh 1
  • Khadijeh Abolmaali 2
  • Aliakbar Arjmandnia 3
1 Faculty Member, Ahvaz Azad University, Ahvaz, Iran.
2 Associate Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, Rodehn Branch, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Psychology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study was designing and studying effectiveness of family-based training program on marital satisfaction and mental health of mothers of gifted girls. Study method was quasi-experimental with pre-test, post-test and follow up design with control group. The study population included mothers of gifted girls. Subjects were selected by cluster random sampling method, so that 30 mothers of gifted girls participated in the study. Subjects were divided into two groups randomly (experiment and control group), each of which consisted of 15 subjects. Experiment group received 12 sessions of family based training program each lasting for 90 minutes, while control group did not receive any intervention. The tools of present research were Afrooz Marital Satisfaction Scale (2010) and Goldberg & Hiller General Health Questionnaire (1979). Data were analyzed using mixed variance analysis. The findings showed that there was significant decrease in mental health and subscales mean scores (somatic symptoms, anxiety, social dysfunction, depression) and increase in marital satisfaction mean scores of experiment group in the post-test in comparison with control group (P<0.0001). Also, significant difference among scores in post-test and follow up was not detected (P>0.05). Family- based training program led to improvement of the marital satisfaction and mental health of mothers of gifted girls. Therefore, paying attention to the variables such as marital satisfaction and mental health are essential, and planning for providing family-based training program for this population is of particular importance.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marital satisfaction
  • mental health
  • Gifted Girls
  • family-based
افروز، غلامعلی و دلیر، مجتبی (1395). کمال‌زدگی در خانواده کودکان تیزهوش. فصلنامه رویش ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روانشناسی، 5(4): 29-59.
افروز، غلامعلی و قدرتی، مهدی (1390). ساخت و هنجاریابی مقیاس رضامندی همسران افروز (فرم کوتاه). مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 41(1): 1-9.
امامی نائینی، نسرین (1385). مهارت حل مسأله و تصمیم‌گیری. تهران: معاونت امور فرهنگی سازمان بهزیستی کشور.
امانی، سعیده.، برجعلی، احمد و سهرابی، فرامرز (1389). اثربخشی آموزش مهارت زندگی بر بهبود سلامت عمومی دانش‌آموزان دختر سال سوم متوسطه. همایش منطقه‌ای کودک و نوجوان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، 17-1.
بشارت، محمدعلی.، تاشک، آناهیتا و رضازاده، سیدمحمدرضا (1395). تبیین رضایت زوجیت و سلامت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روانی بر حسب سبک‌های مقابله. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مجله روان‌شناسیمعاصر، 1(1): 56-48.
بهروز سرچشمه، سعیده.، عاشوری، محمد و انصاری شهیدی، مجتبی (1396). اثربخشی آموزش شناختی بر میزان توجه و حافظه فعال کودکان با اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی. فصلنامه توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(21): 6-15.
جلالی، محسن.، پوراحمدی، الناز.، طهماسیان، کارینه و شعیری، محمدرضا (1387). اثر آموزش برنامه فرزندپروری مثبت بر سلامت روان‌شناختی مادران کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای. فصلنامهخانوادهپژوهی، 16(4):32-45.
خلیلی، شیوا.، برزگر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ کهنمویی، ساناز.، صاحبی، علی و فراهانی، حجت‌الله (1395). اثربخشی مداخله مبتنی بر تئوری انتخاب و واقعیت درمانی بر رضایت زوجیت (پژوهش مورد منفرد). مجله پژوهش‌های کاربردی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روا‌ن‌شناختی، 7(1): 1-24.
حمیدی، فریده و محمدیخراسانی، فرنگیس (1396). اثربخشی مشاوره گروهی شناختی رفتاری والدین کودکان بیش‌فعال بر اختلالات رفتاری فرزندان. فصلنامه توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(22):50-60.
روایی، فریبا.، افروز، غلامعلی.، حسینیان، سیمین.، خدایاری‌فرد، محمد و فرزاد، ولی‌الله (1395). اثربخشی برنامه روان‌شناختی خانواده‌محور مبتنی بر الگوی اسلامی ایرانی بر رضایت زناشویی. نشریۀ روان‌شناسی خانواده، 3(1): 17-30.
ضرغامی، الهام.، احدی، حسن.، اطهاری، سید شمس‌الدین و کراسکیان، آدیس (1396). مقایسه سلامت عمومی و پرخاشگری در مادران کودکان مبتلا به آسم و مادران کودکان با اختلال رفتاری. فصلنامه توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(22): 78-70.
عاشوری، محمد و جلیل‌آبکنار، سیده سمیه (1395). دانش‌آموزان با نیازهای ویژه و آموزش فراگیر. چاپ اول. تهران: رشد فرهنگ.
عاشوری، محمد (1394). متناسب‌سازی برنامۀ آموزش فرزندپروری با نگاه مثبت در بستر ارزش‌های فرهنگی و ارزیابی اثربخشی آن بر رضامندی زوجیت و سلامت روانی‌ والدین کودکان آهسته‌گام. رسالۀ دکترای تخصصی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
علیپور، احمد.، رحیمی، افسانه و زارع، حسین (1392). بررسی رابطه سلامت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ روان و رضایت زوجیت دانشجویان متأهل دانشگاه پیام نور استان تهران. ماهنامه علمی‌پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، 24(7): 557-565.
فرامرزی، سالار و افروز، غلامعلی (1388). تأثیر مداخلات به هنگام روان‌شناختی و آموزش خانواده‌محور بر سلامت روانی پدران دارای فرزند با نشانگان داون. فصلنامه روان‌شناسی، 13(3): 272-288.
فرمهینی فراهانی، محسن و پیداد، فاطمه (1388). مهارت‌های زندگی. تهران: شباهنگ.
فضیلتی، منصوره.، افروز، غلامعلی.، علیپور، احمد و حنطوش‌زاده، صدیقه (1396). ارزیابی اثربخشی مداخلات روانشناختی خانواده‌محور بر رضامندی زوجیت در مادران باردار و وزن تولد نوزادان ایشان. فصلنامه روان‌شناسی سلامت، 6(23): 118-135.
فضیلتی، منصوره؛ افروز، غلامعلی و حنطوش‌زاده، صدیقه (1396). اثربخشی مداخله‌های روان‌شناختی خانواده-محور در رواندرستی و رضامندی زوجیت زنان باردار تهران. فصلنامه علوم روان‌شناختی، 16(61): 61-84.
قره‌باغی، فاطمه.، بشارت، محمدعلی.، رستمی، رضا و غلامعلی لواسانی، مسعود (1394). طراحی و بررسی اثربخشی مداخله‌ای بر اساس نظریه نظام‌های خانواده بوون برای ارتقای سلامت و کیفیت روابط. فصلنامه علوم روان‌شناختی، 54: 168-179.
کاویانی، حسین.، موسوی، اشرف سادات و محیط، احمد (1380). مصاحبه آزمون‌های روانی. تهران: سنا.
لطیفیان، مروارید.، افروز، غلامعلی و شهسوارانی، امیرمحمد (1393). رابطه ویژگی‌های شخصیتی مادران با خلّاقیّت دختران. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روان‌شناختی، 5(2): 29-46.
هارجی، اون.، ساندرز، کریستین و دیکسون، دیوید (1390). مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان‌فردی، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت و خشایار بیگی،تهران: رشد.
ناعمی، علی محمد (1394). اثربخشی آموزش خانواده‌محور بر سلامت روان و تاب‌آوری زنان دارای همسر معتاد (مطالعه موردی: سبزوار). فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 13(1): 41-52..
یعقوبی، حمید.، قائدی، غلامحسین.، امیدی، عبدالله.، کاهانی، شمس‌الدین و ظفر، مسعود (1387). مطالعۀ مقدماتی اعتباریابی و تعیین نمرۀ برش پرسشنامه سلامت عمومی. مجموعه مقالات چهارمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 492-489.