اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک بر کاهش نشانه‌های کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه 6-11 سال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی رشتۀ روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار و هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 استاد گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر رابطۀ والد-کودک، بر کاهش نشانه‌های کودکان 6-‌11 سالۀ مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه بود. در یک مطالعۀ شبه‌تجربی با استفاده از طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با سه گروه آزمایشی 1- دارودرمانی، 2-ترکیبی (دارودرمانی و آموزش) و 3- آموزش، مادران 30 کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه، به‌صورت روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای (انتخاب تصادفی در مناطق آموزش و پرورش تهران، مدارس و دانش آموزان) انتخاب و به سه گروه تقسیم شدند. گروه ترکیبی و آموزش به مدت 10 جلسه تحت آموزش برنامۀ گروهی آموزش مبتنی بر رابطۀ والد-کودک قرار گرفت و گروه دارودرمانی فقط دارو دریافت کردند. آزمودنی‌ها به وسیلۀ مقیاس کانرز قبل از مداخله و بعد از مداخله ارزیابی شدند. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که اجرای برنامۀ آموزشی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک به همراه دارودرمانی منجر به کاهش معنادار نشانه‌های اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کودکان شده است. بنابراین، آموزش مبتنی بر رابطۀ والد-کودک به همراه دارودرمانی در کاهش معنادار نشانه‌های اختلال بیش فعالی و نقص توجه کودکان مؤثر است؛ لذا پیشنهاد می‌شود درمانگران از این روش برای کمک به این گروه از کودکان استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of parent-child relationship-oriented group interventions on symptoms reduction among 6-11 years old children with attention-deficit/hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

  • Nasrin Mahmoudi 1
  • Roghayeh Mousavi 2
  • Bagher Ghobari-Bonab 3
1 Ph.D. student in Psychology and Education of Exceptional Children, Department of Psychology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Educational Sciences Department, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study was conducted in order to investigate the effectiveness of parent-child relationship-oriented group interventions on symptoms reduction in 6-11 years old children with attention-deficit/hyperactivity disorder. In a quasi-experimental study using pre-test and post-test design with three experimental groups of 1. drug therapy, 2. combined (drug therapy and family-oriented intervention) and 3. family-oriented intervention, mothers of 30 children with ADHD disorder were randomly selected from the educational districts, schools and students of Tehran using multi-stage cluster sampling method, and were placed in three groups. The combined and family-oriented groups were trained in a parent-child relationship group for 10 sessions and the drug therapy group received only medication. Subjects were assessed by Canners’ Parenting Scale in two stages (before intervention and after intervention). Data were analyzed using covariance analysis. The results of the present study showed that the implementation of a parent-child-based educational program resulted in a significant reduction in symptoms of ADHD among children in both the combined and family-oriented group. Parent-child relationship education is effective in symptoms reduction among children with ADHD. Therefore, it is suggested that therapists use this method to help children of this particular group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • group-oriented parent-child relationship training
  • ADHD
  • children
افشار، زکیه (1396). بررسی اثربخشی آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطۀ والد کودک (CPRT) بر کاهش استرس والدگری و افزایش خوداثرمندی والدینی مادران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهراء‌(س).
ارجمندی، شهره.، کیخاوندی، ستار و سایه میری، کوروش(1394). بررسی میزان شیوع اختلال نقص توجه وبیش فعالی در دانش‌آموزان دبستانی از دید معلمان و والدین: مطالعه مروری سیستماتیک و فراتحلیل. مجله اصول بهداشت روانی، 17(5): 219-213.
امیر، فاطمه.، حسن‌آبادی، حسین.، اصغری نکاح، سید محسن و طبیبی، زهرا(1391). بررسی اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک بر سبک‌های فرزندپروری. فصلنامه مشاوره و روان درمانی، 1(4): 489-474.
بابک، ندا.، حسینیان، سیمین.، خیرخواه، محمد تقی.، محمدی، محمدرضا(1395). مقایسه زمان واکنش و عملکرد در تصمیم‌گیری پرخطر در کودکان با اختلال نقص توجه و بیش فعالی. فصلنامه توانمندسازی کودکان،‌1‌(7): 53-62.
پاشا، رضا (1395). اثربخشی آموزش اصلاح رفتار مادران بر میزان رفتارهای نامطلوب کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی. دانش و پژوهش در روا‌ن‌شناسی کاربردی، 1(63):98-90.
پیرنیا، بیژن (1396). اثربخشی درمان تعاملی والد-کودک بر پرخاشگری کودکان. مجله مشکلات رفتاری و درمان های روان‌شناختی، 27‌(7): 69-47.
جمالی پاقلعه،سمیه.، عابدی، احمد و آقایی، الهام (1391). فراتحلیل اثربخشی مداخله‌های روان‌شناختی بر میزان نشانه‌های اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی. فصلنامه ایرانی کودکان استثنایی، 11(4): 334-321.
حشمتی، رسول.، اصل اناری، روح‌اله و شکرالهی، رقیه (1394). اثربخشی تکنیک‌های بازی درمانی گروهی بر اضطراب حالت، احساسات مثبت و سطح سازگاری کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانیهای یادگیری. 5(24):4-7.
حمیدی، فریده.، محمدی خراسانی، فرنگیس (1396). اثربخشی مشاوره گروهی شناختی رفتاری والدین کودکان بیش فعال بر اختلالات رفتاری فرزندان. فصلنامه توانمندسازی کودکان. 8 (22):50-60.
خدابخشی کولایی، آناهیتا.، شاهی، عبدالستار.، نویدیان، علی و مصلی نژاد، لیلی (1394). اثربخشی آموزش برنامه والدگری مثبت به مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی در کاهش مشکلات برونی سازی شده کودک. مجله اصول بهداشت روانی، 17(3): 142-137.
داوری، رحیم (1394). اثربخشی درمان یکپارچه شناختی-رفتاری و حرکتی آموزش بر نشانه‌های بالینی و کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی. اندیشه و رفتار، 39(9): 22-33.
دلاوریان، مونا.، افروز، غلامعلی.، توحیدخواه، فرزاد و نایبی، الهه (1394). سامانه حمایتگر تشخیص بالینی جهت تشخیص دقیق نوع اختلال کودکان با نشانه بیش فعالی. فصلنامه توانمندسازی کودکان، 3(15): 1-12.
کاپالکا، جورج ام. (1397). مشاوره با پسران و مردان مبتلا به ADHD. ترجمۀ موسوی، رقیه و ناصر رنجبر، هدیه، چاپ اول، ارجمند.
سادوک، بنجامین جیمز.، سادوک، ویرجینیا و روئیز، پدرو‌(1395). خلاصه روان‌پزشکی کاپلان و سادوک علوم رفتاری/ روان پزشکی بالینی، جلد اول ویراست یازدهم 2015. ترجمه رضائی، چاپ اول، تهران: شابک.
سبزیان، سعیده.، کلانتری، مهرداد و مهرابی، حسینعلی (1394). اثربخشی بازی مشترک مادر- کودک بر علائم اختلال کمبودتوجه/بیش فعالی در دانش آموزان پسر دوره ابتدایی شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات روان‌شناسی بالینی، 20(5): 263-246.
شوشتری، مژگان.، عابدی، احمد.، خالدیان، محمد و کرمی باغطیفونی، زهرا (1392). مقایسه اثربخشی مداخلات آموزشی- روان‌شناختی والدین محور، کودک محور و ترکیبی بر کاهش نشانه‌های اختلال نقص توجه و بیش فعالی. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 12(3): 390-380.
شهاییان، آمنه.، شهیم، سیما.، بشاش، لعیا و یوسفی، فریده (1386). هنجاریابی تحلیل عاملی و پایاییی فرم کوتاه ویژه والدین، مقیاس درجه بنده کانرز 6-11 ساله شیراز. مطالعات روان شناختی،3 (3): 97-120.
عاقبتی، اسما.، شوشتری، حکیم و غرایی، بنفشه (1392). اثربخشی رابطۀ والد-کودک در مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی. کنگره بین المللی روانپزشکی کودک و نوجوان دانشگاه علوم پزشکی تبریز. کنگره 6(11085): 11-10.
علی‌اکبری، نوش‌آفرین.، ابوالقاسمی، عباس.، عطادخت، اکبر و نیرومند صومعه، بهنام (1394). بررسی اثربخشی گروه درمانی رابطۀ والد-کودک بر افزایش مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش دبستانی مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی. فصلنامه شخصیت و تفاوت‌های فردی. 4 (7): 63-47.
عظیمی، عظیم.، مکوند حسینی، شاهرخ.، عظیمی، رضوان و حسن‌پور، مهدیه (1394). اثربخشی ریتالین بر کارکرد اجرایی کودکان با اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه در آزمون‌های بندرگشتالت و ماتریس های ریون رنگی. دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت.
مصطفوی، سعیده‌السادات.، شعیری، محمدرضا.، اصغری مقدم، محمدعلی و محمودی قرایی، جواد (1391). تأثیر آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطۀ والد- کودک (CPRT) مطابق با الگوی لندرث به مادران بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان. روان‌شناسی بالینی و شخصیت( دانشور رفتارسابق)، 2(7): 33-42.
موسوی، رقیه.، جمالی، عبدالله.، نجاتی، امین و شریفی، علی (1395). اثربخشی آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک بر فرزندپروری مادران دارای کودک 8-11 ساله مبتلا به اختلال بیش فعالی-کمبود توجه. رویش روانشناسی، 5(2): 146-115.
ناظمی، رفیعه (1393). اثربخشی آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک بر افزایش خوداثرمندی فرزندپروری مادران و کاهش شدت کلی دشواری و مشکلات رفتاری کودکان 2 تا 5 ساله با خلق و خوی دشوار. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
نجاتی، امین.، موسوی، رقیه.، روشن چلسی، رسول و محمودی قرائی، جواد(1395). اثربخشی آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک بر بهبود فرزندپروری مادران کودکان 8 تا 11 ساله مبتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه. مجله روان‌شناسی بالینی، 8(1): 49-37.
نجاتی، امین.، موسوی، رقیه.، روشن چلسی، رسول و محمودی قرائی، جواد (1395). اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطۀ والد-کودک (CPRT) بر شدت نشانه های اختلال بیش فعالی/کمبود توجه. روان‌شناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، 2(1): 16-31.