تأثیر اثربخشی مداخله مبتنی بر پذیرش و تعهد بر حمایت اجتماعی ادراک شده، انعطاف-پذیری شناختی و تبادل عاطفی در مادران دارای فرزند اوتیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم شناختی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 استادیار گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

3 کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

چکیده

هدف پژوهش، اثربخشی مداخله مبتنی بر پذیرش و تعهد بر حمایت اجتماعی ادراک شده،  انعطاف ­پذیری شناختی و تبادل عاطفی در مادران دارای فرزند اوتیسم بود. روش پژوهش نیمه­ آزمایشی با طرح پیش ­آزمون – پس ­آزمون با گروه کنترل در نظر گرفته شد. جامعه آماری شامل70 نفر از مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال طیف اوتیسم 5 تا 8 ساله در مرکز توانبخشی اوتیسم آوات شهر شهریار بودند که تعداد 34 نفر به صورت در دسترس انتخاب و به تصادف (17 نفر) در گروه کنترل و (17 نفر) در آزمایش جایگزین شدند. آزمودنی­ها در پیش­ آزمون و پس­ آزمون به پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک شده (MSPSS)، پرسشنامه انعطاف­ پذیری شناختی دنیس (CFI) و پرسشنامه شیوه سنجش خانوادگی مک­مستر (FDA) پاسخ دادند. گروه آزمایش طی 9 جلسه 90 دقیقه­ ای هفته­ ای دو روز­ مورد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد قرار گرفتند. داده ­ها با روش آماری تحلیل واریانس چندمتغیره (MANOVA) با نرم افزار SPSS-23 تحلیل شدند. تحلیل آماری نشان داد میانگین گروه آزمایش در مؤلفه ­های تبادل عاطفی، ادراک توجیه رفتار، ادراک کنترل­ پذیری، ادراک گزینه های جایگزین ­برای رفتار انسانی، انعطاف ­پذیری شناختی کل، حمایت از سوی خانواده، حمایت از سوی دوستان، حمایت از سوی دیگران و حمایت اجتماعی کل از میانگین گروه کنترل به گونه­ای معنادار (05/0≥P) بالاتر بود. یافته ­های پژوهش نشان داد که برای ارتقاء سطح بهداشت روانی و بهبود مؤلفه­ های شناختی و اجتماعی مادران دارای فرزندان مبتلا به اوتیسم می­توان از درمان پذیرش و تعهد استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of intervention based on acceptance and commitment on social perception, social support, cognitive flexibility and affective exchange in mothers of children with Autism Spectrum Disorder

نویسندگان [English]

  • Seyed Mosa Tabatabaee 1
  • Hakime Aghae 2
  • Soheila Saberi 3
1 Assistant Professor, Department of Cognitive Sciences, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Semnan University, Semnan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran.
3 Master of General Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Islamic Azad University, Shahrood, Iran.
چکیده [English]

 The aim of this study was to examine the Effect of Acceptance and Commitment Intervention on Perceived Social Support, Cognitive Flexibility, and Emotional exchange in mothers of children with Autism Spectrum Disorder (ASD). This study was semi-experimental with pretest-posttest design and a control group. The statistical population includes 70 mothers and a random sample of 34 mothers with autistic children aged 5 to 8 years in the Autism Rehabilitation Center of Ayat city of Shahriar selected from the total population, randomly assigned in the control group (n=17) and the experiment group (n=17). Data were collected using Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS), Denis Cognitive Flexibility Questionnaire (CFQ), and McMaster family assessment device  (Affective exchange) (CFI). The experiment group received acceptance and aommitment therapy for 9 sessions of 90 minutes twice a week. Data were analyzed by Multivariable Analysis of Covariance (MANCOVA) using SPSS23 software. The results showed significant differences between the components of affective exchange, perception of behavior justification, perception of control-ability, perception of substitutes for human behaviors, total cognitive flexibility, family support, friends’ support, other’s support, and total perceived social support  in the experimental group were higher (P≤0.05). The findings of the current research showed that acceptance and commitment therapy can be used to boost mental health level and cognitive/social components of mothers with autism spectrum disorder.                  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autism Spectrum Disorder
  • Cognitive Flexibility
  • Affective Exchange
  • Perceived Social Support
  • Acceptance and Commitment Therapy
احمدی، ا.، و رییسی، ز. (1397). تأثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تحمل پریشانی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم. سلامت روان کودک. 5(3)، 79-69.
ایزدی، ر.، عابدی، م. (1395). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد. چاب پنجم. تهران: جنگل، کاوشیار.
سلطانی، ا.، شاره، ح.، بحرینیان، س.، و فرمانی، ا. (1392). نقش واسطه­ای انعطاف­پذیری شناختی در ارتباط بین سبک­های مقابله­ای و تاب­آوری با افسردگی. پژوهنده (مجله پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی). 18(2)، 96-88.
حجت­خواه، س.، و مصباح، ا. (1395). اثربخشی درمان گروهی پذیرش و تعهد بر سازگاری اجتماعی و احساس شرم  درونی­شده مادران دارای کودک کم­توان ذهنی. فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی. 6(24)، 180-153.
شاکراردکانی، ل.، رحیمی، م.، و صالح­زاده، م. (1396). اثربخشی شیوه درمانی مبتنی بر تعهد و پذیرش بر سازگاری اجتماعی و عاطفی مادران با فرزند معلول ذهنی و جسمی. مجله مطالعات ناتوانی. 7(1)، 6-1.
شیرالی­نیا، خ.، عبدالهی موسوی، ح.، و خجسته­مهر، ر. (1396). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد بر استرس فرزندپروری و انعطاف­پذیری روان­شناختی مادران کودکان با اختلال طیف اوتیسم. فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی. 7(28)، 44-21. 
مهاجری، ح. (1396). اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺬﯾﺮش و ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدران دارای ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺗﯿﺴﻢ. فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی. 3(1)، 56-46.
مصباح، ا.، حجت­خواه، س.، و گل­محمدیان، م. (1397). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر       تاب­آوری مادران دارای کودک کم­توان ذهنی. فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی. 8(29)، 109-85. 
نظیری، ق.، و جعفری، م. (۱۳۹۶). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف­پذیری شناختی در والدین دارای کودکان اوتیسم. چهارمین کنفرانس بین­المللی نوآوری­های اخیر در روان­شناسی، مشاوره و علوم رفتاری. 22 خرداد ماه، دانشگاه نیکان (تهران)، ایران.
هاشمیان دلوئی، آ. (1394). بررسی اثربخشی گروه درمانی پذیرش و تعهد بر ادراک حمایت اجتماعی و رضایت جنسی زنان نابارور. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
یوسفی، نادر. (1391). بررسی شاخص­های روان­سنجی    مقیاس­های شیوه سنجش خانوادگی مک­مستر (FAD). فصلنامه علمی- پژوهشی اندازه­گیری تربیتی. 2(7)، 120-91.
Altiere, M. J., & von Kluge, S. (2009). Searching for acceptance: Challenges encountered while raising a child with autism. Journal of Intellectual and & Developmental Disability34(2), 142-152.‏
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM5®).Washington.
Baião, R., Fearon, P., Belsky, J., Baptista, J., Carneiro, A., Pinto, R., Nogueira, M., Oliveira, C., Soares, I & Mesquita, A. R.Baiao, R., Fearon, P., Belsky, J., Baptista, J., Carneiro, A., Pinto, R., & Mesquita, A. R. (2019). Child’s oxytocin response to mother-child interaction: The contribution of child genetics and maternal behavior. Psychoneuroendocrinology102, 79-83.‏
Bazley, R., & Pakenham, K. (2018). Suicide prevention training for Christian faith-based organizations using acceptance and commitment therapy: a pilot controlled trial of the HOLLY program. Journal of Contextual Behavioral Science11, 6-14.‏
Biringen, Z., Derscheid, D., Vliegen, N., Closson, L., & Easterbrooks, M. A. (2014). Emotional availability (EA): Theoretical background, empirical research using the EA Scales, and clinical applications. Developmental Review34(2), 114-167.
Blackledge, J. T., & Hayes, S. C. (2006). Using acceptance and commitment training in the support of parents of children diagnosed with autism. Child and Family Behavior Therapy. 28(1), 1–18.
Bögels, S. M., Lehtonen, A., & Restifo, K. (2010). Mindful parentingin mental health care. Mindfulness. 1, 107–120.
Bruwer, B., Emsley, R., Kidd, M., Lochner, C., & Seedat, S. (2008). Psychometric properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in youth. Comprehensive Psychiatry. 49(2), 195-201.
Cervantes, P. E., Matson, J. L., Adams, H. L., Williams, L. W., Goldin, R. L., & Jang, J. (2013). Comparing social skill profiles of children with autism spectrum disorders versus children with attention deficit hyperactivity disorder: Where the deficits lie. Research in Autism Spectrum Disorders. 7(9), 1104-1110.‏
Del Barco, B. L., Castaño, E. F., del Río, M. I. P., & Bullón, F. F. (2015). Parental acceptance-rejection and profiles of victimization and ag-gression in bullying situations. Anales de Psicología/Annals of Psychology31(2), 600-606.‏
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument