مقایسه تأثیر آموزش ارتباط مؤثر والد و کودک با توانمندسازی شناختی بر بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کم‌توجهی بیش‌فعالی

نجفی, فاطمه; تجربه کار, مهشید; محمد طهرانی, حسن

doi:10.22034/ceciranj.2021.297630.1573

مقایسه تأثیر آموزش ارتباط مؤثر والد و کودک با توانمندسازی شناختی بر بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کم‌توجهی بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زرند، زرند، ایران.

² استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

³ استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زرند، زرند، ایران

10.22034/ceciranj.2021.297630.1573

چکیده

هدف از این پژوهش مقایسه تأثیر آموزش ارتباط مؤثر والد و کودک با توانمندسازی شناختی، بر بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کمتوجهی بیش‌فعالیبود. روش پژوهش از نوع آزمایشی با پیشآزمون– پسآزمون با گروه کنترل در نظر گرفته شد. جامعه آماری شامل کلیه کودکان ۷ تا ۱۱ سال بودند که در سال 1399 به مرکز مشاوره آموزش و پرورش ناحیه ۲ کرمان مراجعه کردند. تعداد این کودکان 275 دانشآموز (101 دختر و 174 پسر) بود که مبتلا به اختلال کمتوجهی بیش‌فعالی تشخیص داده شدند. بعد از تکمیل مقیاس رتبهبندی کانرز والدین (CPRS)، توسط والدین این کودکان، 60 نفر به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند (20 نفر در هر گروه). پس از ریزش نمونهها، تعداد آزمودنیها در هر گروه به 15 نفر کاهش یافت. کودکان گروه توانمندسازی شناختی تحت 10 جلسه توانمندسازی شناختی و والدین گروه ارتباط مؤثر والد و کودک تحت آموزش 10 جلسهای ارتباط مؤثر والد و کودک قرار گرفتند، اما گروه کنترل هیچ مداخلهای دریافت نکردند. دادههای جمعآوریشده با مدل آماری کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که هر دو روش بر عملکرد کودکان مبتلا به کمبود توجه و بیشفعالی اثر دارد. اما روش آموزش ارتباط والد و کودک در بهبود عملکرد این کودکان مؤثرتر از روش توانمندسازی شناختی بود. بنابراین، از این شیوههای آموزشی میتوان در بهبود عملکرد کودکان مبتلا به کمتوجهی بیش‌فعالی بهره جست و پیشنهاد میشود هر دو روش در کنار هم به کار گرفته شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of effectiveness of parent-child communication training with cognitive empowerment on improving the performance of children with attention deficit/hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

Fateme Najafi ¹
Mahshid Tajrobehkar ²
Hasan Mohamadtehrani ³

¹ PhD Student in Psychology, Islamic Azad University, Zarand Branch, Zarand, Iran.

² Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.

³ Assistant Professor of Psychology, Islamic Azad University, Zarand Branch, Zarand, Iran.

چکیده [English]

The aim of this study was to compare the effectiveness of parent-child communication training and cognitive empowerment on improving the performance of children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. The research method was experimental with pretest-posttest design and a control group. The statistical population included all patients referred to the Education Counseling Center of District 2 of Kerman with the age group of 7 to 11 years in 2020 who were diagnosed with attention deficit hyperactivity disorder. The number of these children was 275 students (101 girls and 174 boys). After completing the conners' parent rating scale (CPRS) by the parents of these children, 60 children were selected by random sampling method and randomly assigned to two experimental groups and one control group (20 people in each group). After reducing the subjects, the number of subjects in each group reached 15. The children in the cognitive empowerment group underwent 10 sessions of cognitive trainings and the parents in the parent-child communication group underwent 10 sessions of effective parent-child communication training, but the control group did not receive any intervention. The data were analyzed by analysis of covariance. The results showed that both methods have an effect on the performance of children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder but the parent-child communication training method was more effective in improving the performance of these children than the cognitive empowerment method. Therefore, these educational methods can be used to improve the performance of children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder and it is suggested that both methods be used together.

کلیدواژه‌ها [English]

Teaching Parent-Child Communication
Cognitive Empowerment
Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

مراجع

ارجمندی، ش.، کیخاوندی، س.، و سایه مهری، ک. (1394). بررسی میزان شیوع اختلال نقص توجه- بیشفعالی در دانشآموزان دبستانی از دید معلمان و والدین: مطالعه مروری و سیستماتیک و فرا تحلیل. اصول بهداشت روانی. 17 (5)، 221-213.

پورسینا، ز.، طهماسبیان، ک.، و صادقی، م. (1393). نقش واسطهای ایمنی هیجانی در رابطه بین کارکرد خانواده و مشکلات رفتاری کودک. روانشناسی خانواده. 1 (2)، 78-69..

خانجانی، ز.، صالحی اقدم، خ.، و عافی، ا. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر بازتوانی شناختی در بهبود حافظه دیداری و شنیداری کودکان با اختلالات یادگیری همراه با بیشفعالی و اختلالات یادگیری بدون بیشفعالی. آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی)، 11 (43)، 44-29.

روشن، م.، آقایوسفی، ع.، علیپور، ا.، و رضایی، ا. (1395). مقایسه اثربخشی دو روش درمان تعامل والد-کودک و مقابله درمانگری مادران بر کاهش شدت مشکلات رفتاری کودکان 3-6 ساله. روانشناسی بالینی و شخصیت. 14(1)، 111-123.

شهاییان، آ.، شهیم، س.، بشاش، ل.، و یوسفی، ف. (1386). هنجاریابی، تحلیل عاملی و پایایی فرم کوتاه ویژه والدین مقیاس درجهبندی کانرز برای کودکان 6-11 ساله در شهر شیراز. مطالعات روانشناختی. 3 (3)، 97-120.

شهبازی، م. ر. (1390)، توانبخشی شناختی چیست، فصلنامه قاصد محبت. 23، 9-10.

عاشوری، م.، و دلالزاده، ف. (1397). اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر مدل شناختی رفتاری بر مشکلات رفتاری و مهارتهای اجتماعی کودکان پیشدبستانی با اختلال نارسایی توجه بیشفعالی. آرشیو توانبخشی. 19(2)، 115-102.

فرخی، ن.، حرفه دوست، م.، خیرجو، ا.، سلم آبادی، م.، و فیضاللهی، ز. (1394). نقش میانجی ارتباط بین والد-کودک، منبع کنترل و عملکرد تحصیلی در رابطه بین اختلال نارسایی توجه- بیشفعالی و افسردگی کودکان. ر وان شناسی افراد استثنایی. 5 (17)، 86-65..

قدیری، ف.، جزایری، ع.، عشایری، ح.، و قاضی طباطبایی، م. (1385). نقش توانبخشی شناختی در کاهش نقایص کارکردهای اجرایی و نشانههای وسواسی- اجباری بیماران اسکیزو-وسواسی. آرشیو توانبخشی. 7 (4)، 24-15.

قدیری، ف.، جزایری، ع.، عشایری، ح.، و قاضی طباطبایی، م. (1385). نقش توانبخشی شناختی در کاهش نقایص کارکردهای اجرایی و نشانههای وسواسی- اجباری بیماران اسکیزو- وسواسی. آرشیو توانبخشی. 7 (4)، 24-15.

محمدی، ا. (1389). هنجاریابی مقیاس درجهبندی SNAP-IV (فرم والدین) بر روی کودکان دوره ابتدایی شهر اصفهان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوراسگان.

مسیبی، ن.، و میرمهدی، ر. (1396). اثربخشی بازتوانی شناختی رایانهای (CRT) بر بهبود حافظه کاری و کاهش نقص توجه مستمر در کودکان با نقص توجه/ بیشفعالی. فصلنامه علمی - پژوهی روشها و مدلهای روانشناختی. 8 (29)، 124-105.

موسیزاده مقدم، ح.، ارجمندنیا، ع.، افروز، غ.، و غباری بناب، ب. (1397). اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حاقظه آیندهنگر بر مشکلات رفتاری و حافظه فعال کودکان با اختلال کاستی توجه بیشفعالی. فصلنامه توانمندسازی کودکان استثنایی. 9 (2)، 110-99.

نجاتی، ا.، موسوی، ر.، روشن چسلی، ر.، و محمودی قرایی، ج. (1395). اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطه والد-کودک (CPRT) بر شدت نشانههای اختلال بیشفعالی/کمبود توجه (ADHD). روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار). 14 (1)، 31 -19.

نریمانی، م.، سلیمانی، ا.، و تبریزچی، ن. (1394). بررسی تأثیر توانبخشی شناختی بر نگهداری توجه و پیشرفت تحصیلی ریاضی دانشآموزان دارای اختلالADHD . فصلنامه علمی پژوهشی روانشناسی مدرسه و آموزشگاه. 4 (2)، 134 - 118.

نظیفی، م.، رسولزاده طباطبایی، ک.، آزاد فلاح، پ.، و مرادی، ع. (1390). توجه پایدار و بازداری پاسخ در کودکان مبتلا به نارسایی توجه/ فزونکنشی در مقایسه با کودکان عادی. فصلنامه روان شناسی بالینی. 3(2)، 64-55.

ویسانی، م.، شهنی ییلاق، م.، عالیپور، س.، و مهرابیزاده هنرمند، م. (1394). اثربخشی روش ارتباط کودک- والد بر شدت نشانگان اختلال کاستی توجه/ بیشفعالی. روانشناسی خانواده. 2 (1)، 38-29.