اثربخشی طرحواره‌درمانی بر اجتناب شناختی دانش‌آموزان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

3 استاد گروه روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

4 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر اجتناب شناختی دانش‌آموزان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه انجام گرفت. این پژوهش، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه است. جامعۀ آماری پژوهش شامل دانش‌آموزان دختر دورۀ دوم متوسطه دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیۀ شهر اصفهان در سال تحصیلی 1398-1399 است. در این پژوهش، 30 دانش‌آموز دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه، با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 15 نوجوان). گروه آزمایش مداخلۀ طرحواره‌درمانی (صیادی و همکاران، 1396) را طی یک ماه در 8 جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کردند. در این بین، در گروه آزمایش دو نفر و در گروه گواه سه نفر ریزش داشتند. پرسشنامه‌های مورداستفاده در این پژوهش، شامل پرسشنامۀ طرحواره‌های ناسازگار اولیه (EMSQ) و پرسشنامۀ اجتناب شناختی (CAQ) است. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوۀ تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر به‌وسیلۀ نرم‌افزار آماری SPSS 23 تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج نشان داد طرحواره‌درمانی بر اجتناب شناختی نوجوانان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه تأثیر معنادار دارد (001/0p<). براساس یافته‌های پژوهش حاضر، می‌توان نتیجه گرفت که طرحواره‌درمانی با بهره‌گیری از تکنیک آموزش شناختی، مبارزه با طرحواره‌ها در سطح هیجانی و آموزش شیوه‌های بهنجار سبک‌های مقابله‌ای می‌تواند به‌عنوان یک درمان کارآمد به‌منظور کاهش اجتناب شناختی نوجوانان دختر دارای طرحواره‌های ناسازگار اولیه مورد استفاده گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Schema Therapy on Cognitive Avoidance of Female Students with Early Maladaptive Schemas

نویسندگان [English]

  • Sodabeh Ahmad zadeh samani 1
  • akram dehghani 2
  • Mehrdad Kalantari 3
  • sadigheh rezaei dehnavi 4
1 PhD Candidate in General Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Professor, Department of Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
4 Assistant Professor, Department of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study was conducted with the aim of investigating the efficacy of schema therapy on the cognitive avoidance of female students with early maladaptive schema. The present study had an experimental design with pretest, posttest, control group and two months follow up period. The statistical population of the present study included secondary school female students with early maladaptive schema in the city of Isfahan in the academic year 2019-2020.Thirty female students with early maladaptive schema were selected by purposive sampling and randomly divided into experimental and control groups (each group consists of 15 adolescents). The experimental group received eight seventy-five minute sessions of a schema therapy intervention over one month (Sayyadi et al., 2017). Two students from the experimental group and two from the control group withdrew from the study. The questionnaires used in the current study included Early Maladaptive Schema Questionnaire (EMSQ) and Cognitive Avoidance Questionnaire (CAQ). The data obtained from the study were analyzed by repeated measures method ANOVA using SPSS 23 software. The results showed that schema therapy has a significant effect on cognitive avoidance of female adolescents with early maladaptive schema (p<0.001). The results of the present study suggest that schema therapy can be used as an effective therapy to reduce cognitive avoidance in female adolescents with early maladaptive schema.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Avoidance
  • Early Maladaptive Schema
  • Schema Therapy
  • Female Students

محمودیان دستنایی، ط.، امیری، ش.، نشاط‌دوست، ح.ط.، و منشئی، غ. (1398). مقایسۀ اثربخشی طرحواره درمانی و درمان‌شناختی رفتاری بر تعدیل طرحواره‌های ناسازگار اولیه در بیماران 16 تا 23 سال مبتلا به پراشتهای عصبی با توجه به پیوند والدینی. روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناختی، 6(2)، 1-15.

جدیدی محمدآبادی، ا.، قنبری زرندی، ز.، رضایی، ا.، و ناجی، م. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم هیجانی و طرحواره‌های ناسازگار اولیه در نوجوانان تحت حمایت بهزیستی. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 61(1)، 164-174.

نوری، ح.، و نقوی، م. (1396). بررسی اثربخشی آموزش ذهن شفقت‌ورز بر تعدیل طرحواره‌های ناسازگار اولیه در معتادان مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون. اعتیادپژوهی، 11(44)، 187-207.

منشئی، غ.، زارعی، م.، و جعفری ولدانی، ح. (1395). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعدیل طرحواره‌های ناسازگار اولیه در بیماران همودیالیز. تحققیقات علوم رفتاری، 14(2)، 204-209.

بیداری، ف.، و حاجی علیزاده، ک. (1398). اثربخشی طرحواره‌درمانی بر راهبردهای شناختی هیجان، تحمل پریشانی و ناگویی خلقی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی. مطالعات روان‌شناختی، 15(2)، 165-180.

صیادی، گ.، گل‌محمدیان، م.، و رشیدی، ع. (1396). اثربخشی طرحواره‌درمانی بر احساس حقارت دختران نوجوان خانواده‌های طلاق، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 7(1)، 89-100.

عزیزی، ز.، و صفاری‌نیا، م. (1398). تأثیر طرحواره‌درمانی گروهی بر ارتقای بهزیستی اجتماعی و ادراک اعتماد اجتماعی در دانشجویان. مطالعات روان‌شناختی، 15(1)، 147-163.

قادری، ف.، کلانتری، م.، و مهرابی، ح. (1395). اثربخشی طرحواره‌درمانی گروهی در راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان دانشجویان دارای نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی. نشریۀ بین‌المللی علوم رفتاری، 9(2)، 128-139.

رهبرکرباسدهی، ف.، ابوالقاسمی، ع.، و رهبرکرباسدهی، ا. (1398). اثربخشی طرحواره‌درمانی بر تاب‌آوری روان‌شناختی و توانمندی اجتماعی دانش‌آموزان با نشانه‌های افسردگی، مطالعات روان‌شناختی، 15(4)، 73-90.

قدم‌پور، ع.، حسینی رمقانی، ن.، و مرادیانی گیزه رود، س. خ. (1397). اثربخشی طرحواره‌درمانی هیجانی بر حساسیت اضطرابی و راهبردهای تنظیم هیجان دانش‌آموزان با نشانگان بالینی اضطراب اجتماعی. ارمغان دانش، 23(5)، 591-607.

صبحی قراملکی، ن.، پورعبدل، س.، عباسی، م.، بگیان کوله‌مرز، م. ج.، و نبی‌دوست، ع. (1394). اثربخشی آموزش طرحواره درمانی به شیوۀ گروهی بر تعدیل طرحواره‌های ناسازگار اولیۀ دانش‌آموزان موردآزار. پژوهش در نظم‌های آموزشی، 9(28)، 7-30.

بساک‌نژاد، س.، معینی، ن.، و مهرابی‌زاده هنرمند، م. (1389). رابطۀ پردازش پس‌رویدادی و اجتناب شناختی با اضطراب اجتماعی در دانشجویان. مجلۀ علوم رفتاری، 4(4)، 335-340.

محمودزاده، ر.، و محمدخانی، ش. (1395). نقش میانجی اضطراب و اجتناب شناختی در رابطۀ بین کمال‌گرایی منفی و اهمال‌کاری. مجلۀ دستاوردهای روان‌شناختی، 23(1)، 73-94.

صدوقی، ز.، و آگیلار-وفایی، م. (1387). تحلیل‌عاملی نسخۀ کوتاه پرسشنامۀ طرحوارۀ یانگ در نمونۀ غیربالینی ایرانی. مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(2)، 214-219.