بررسی تأثیر مداخله آموزشی-شناختی مبتنی بر رایانه بر حافظه فعال، توجه، مهار پاسخ و مؤلفه اجرایی مرکزی کودکان با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی روانشناسی تربیتی ، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی،، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی ، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات البرز، کرج، ایران

چکیده

هدف از مطالعه‌ی حاضر، بررسی تأثیر مداخله آموزشی-شناختی مبتنی بر رایانه بر حافظه فعال، توجه، مهار پاسخ و مؤلفه اجرایی مرکزی کودکان با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بود. روش مطالعه حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری بود. جامعه آماری پژوهش 27 دانش‌آموز 8 تا 12 ساله با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بود. نمونه‌های پژوهش‌ با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و بر اساس نمراتی که از اجرای پرسشنامه کانرز فرم معلم (CTRS)، مؤلفه حلقه واج‌شناختی و لوح بصری (WMTB-C) به دست آوردند، همتا شدند. ابزار سنجش پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری آزمون عملکرد پیوسته دیداری و شنیداری یکپارچه (IVA-2) بود. ابتدا پیش‌آزمون به عمل آمد. در ادامه سه گروه آزمایش مداخلات آموزشی-شناختی مبتنی بر رایانه را طی 18 جلسه 50 دقیقه‌ای دریافت کردند. سپس مجدداً پس‌آزمون گرفته شد. در پایان بعد از سه ماه مجدداً آزمون پیگیری اجرا شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه‌های مکرر، در نرم‌افزار 24- SPSS تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که در زمینه‌های حافظه فعال، توجه و مهار پاسخ بین سه گروه در پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معنی‌داری وجود داشته (05/0>P) و مداخله آموزشی-شناختی مبتنی بر رایانه منجر به افزایش توجه، مهار پاسخ و مؤلفه مجری مرکزی حافظه فعال در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی شده است. با توجه به نتایج پیشنهاد می‌گردد، در پژوهش‌های آینده سایر اختلالات هم مورد بررسی قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of computer- based educational- cognitive intervention on working memory, attention, response control and central executive component of children with attention deficit hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

  • MohammadAli Khaksar Boldaji 1
  • Nasim Khodagholipour 2
1 PhD in Educational Psychology, Faculty of psychology and Educational Sciences, University of Kharazmi, Tehran, Iran.
2 MA in Clinical Psychology, Faculty of psychology and Educational Sciences, Islamic Azad University Alborz, Karaj, Iran
چکیده [English]

The aim of the present study was to investigate the effect of computer-based educational-cognitive intervention on working memory, attention, response inhibition and central executive component of children with attention deficit hyperactivity disorder. The method of the present study was quasi-experimental with pretest, posttest and follow-up design. The statistical population of the study was 27 students aged 8 to 12 years with attention deficit hyperactivity disorder. The research samples were selected by available sampling method and matched based on the scores obtained from the Connors Teacher Form Questionnaire (CTRS), the phonological ring component and the visual slate (WMTB-C). Pre-test, post-test and follow-up were integrated visual and auditory continuous function test (IVA-2). First, a pre-test was performed. Then, 3 experimental groups received computer-based educational-cognitive interventions in 18 sessions of 50 minutes. The test was then retested. Finally, after three months, the follow-up test was performed again. Data were analyzed using repeated measures analysis of variance in SPSS-24 software. The results showed that in the fields of working memory, attention and response inhibition, there was a significant difference between the three groups in pre-test and post-test and follow-up (P<0.05) and computer-based educational-cognitive intervention led to increased attention, response inhibition and component The central conductor of working memory in children with attention deficit hyperactivity disorder. According to the results, it is suggested that other disorders be examined in future research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attention Deficit Hyperactivity Disorder
  • Active Memory
  • Computer-Based Cognitive Educational Intervention
  • Response Inhibition
ارجمندنیا، ع.، و سیف نراقی، م. (1388). تأثیر راهبرد مرور ذهنی بر عملکرد حافظه فعال دانش‌آموزان نارساخوان. مجله علوم رفتاری. 3(3)، 173- 178.
ارجمندنیا، ع. (1396). حافظه فعال از سنجش تا درمان در محیط‌های بالینی و آموزشی. تهران: انتشارات رشد فرهنگ.
جلیل آبکنار، س.، افروز، غ. ع.، ارجمندنیا، ع.، و غباری بناب، ب. (۱۳۹۸). اثربخشی برنامه اوقات فراغت عرش بر ظرفیت شناختی و مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی مدارس استثنایی شهر اصفهان. مجله کودکان استثنایی. 4(۷۴)، 76-65.
خاکسار بلداجی، م. ع.، عبدالهی، م. ح.، کدیور، پ.، حسن آبادی، ح. ر.، و ارجمندنیا، ع. ا. (1397). اثربخشی مداخلات آموزشی شناختی، رایانه‌ای حافظه فعال بر توجه، کنترل پاسخ و مؤلفه مجری مرکزی حافظه فعال در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص. مجله شناخت اجتماعی. 4(۷۴)، 76-65.
خدادادی، م.، و قاسمی، س. (1396). بهسازی حافظه کاری (فعال) راهنمای مربیان. تهران: ناشر علوم رفتاری – شناختی سینا.
خراسانی زاده، ع.، بهرامی، ه.، و احدی، ح. (1399). اثربخشی آموزش حافظه کاری بر بهبود نشانگان رفتاری (کم‌توجهی و تکانشگری) کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه / فزون کنشی. مجله علمی پژوهشی علوم شناختی. 17(69)، ۵۳۷-۵۴۴.
زمان، گ. (1396). بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای سازمان‌دهی بر کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه- بیش‌فعالی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
سادوک، ب. ج.، سادوک و. ا.، و روییز، پ. (2015). خلاصه روان‌پزشکی کاپلان و سادوک. مترجم، دکتر فرزین رضاعی (1395). تهران: انتشارات ارجمند
سلیمانی، م.، مطیعی، س.، یعقوبی، ح.، و حضرتی، ل. (۱۳۹۲). اثربخشی برنامه آموزش شناختی بر مهارت‌های شناختی و علائم اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه در کودکان مبتلا. مجله مطالعات ناتوانی. 3(3)، 39-۴۹.
شهیم، س.، یوسفی، ف.، و شهاییان، آ. (1386). هنجاریابی و ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس درجه‌بندی کانرز – فرم. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. (1 و 2)، 1-26.
عباسیان، م. (1398). بررسی اثربخشی برنامه آموزش توجه بر حافظه کاری، عملکرد ریاضی و نشانه‌های اختلال نقص توجه- بیش‌فعالی دانش‌آموزان پسر پایه چهارم شهر اهواز. رساله دکتری تخصصی. روانشناسی عمومی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اهواز.
عیوضی، س.، یزدانبخش، ک.، و مرادی، آ. (1397). اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه یار بر بهبود کارکرد اجرایی بازداری پاسخ در کودکان مبتلا به نقص توجه/بیش‌فعالی. فصلنامه علمی پژوهشی عصب روانشناسی، سال چهارم،3(14)، 9-22.
قائدی، غ.، خلیلی، م.، افشین مجد، س.، رحمتی، ب.، و کرمی، م. (1397). اثربخشی مداخله آموزشی شناختی کامپیوتری در بهبود و ارتقا حافظه و توجه و کارکردهای اجرایی در فرزندان جانبازان در حال تحصیل در دانشگاه شاهد. دانشور پزشکی: نشریه پژوهشی پایه و بالینی، 25(4)، 31-44.
قمری گیوی، ح. (1377). فنون مصاحبه و روان‌درمانی کودک. چاپ اول. اردبیل: انتشارات شیخ صفی.
مدنی، س.، علیزاده، ح.، فرخی، ن. ع.، و حکیمی راد، ا. (1396). تدوین برنامه آموزشی کارکردهای اجرایی (بازداری پاسخ، به‌روزرسانی، توجه پایدار) و ارزیابی میزان اثربخشی آن بر کاهش نشانه‌های کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنایی. دانشگاه علامه طباطبایی. 7(26)، 25- 1.
میردهقان، م.، نجاتی و.، گنجیان، گ. (۱۳۹۵). تفاوت عملکرد حافظه کاری و سوگیری توجه در واژگان زبان اول و دوم در فارسی آموزان چینی‌زبان. مجله جستارهای زبانی. ۷ (۱)، ۱۹۷- ۲۱۳.
نجارزادگان، م.، نجاتی و.، امیری، ن.، و شریفیان، م. (۱۳۹۴). بررسی اثر توان‌بخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی  (توجه و حافظه کاری) در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه / بیش‌فعالی. فصلنامه علمی پژوهشی طب توان‌بخشی. 4 (2)، 97- 108.