اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر نارسایی هیجانی و خودتنظیمی هیجانی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنائی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر نارسایی هیجانی و خودتنظیمی هیجانی کودکان با اختلال یادگیری خاص بود. طرح پژوهش، آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کودکان با اختلال یادگیری خاص دوره ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 98-1397 بود. به‌منظور انجام ‌این پژوهش، نمونه‌ای 30 نفر (17 پسر و 13 دختر) به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و در گروه‌های آزمایش و گواه به‌صورت تصادفی گمارش شدند. ابزارهای سنجش شامل آزمون هوشی وکسلر برای کودکان ویرایش چهارم (WISCRFE)، پرسشنامه‌های مشکلات یادگیری (LDQ)، نارسایی هیجانی کودکان (AQC) و خودتنظیمی هیجانی (ERQ) بود. گروه آزمایش مداخله آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور را در طی 10 جلسه آموزشی در طول دو و نیم ماه دریافت نمود. داده‌های به‌دست آمده توسط تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم‌افزار آماری 23-SPSS مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر نارسایی هیجانی و خودتنظیمی هیجانی کودکان با اختلال یادگیری خاص تأثیر معناداری داشته است (001/0>p). بدین‌صورت که این آموزش توانسته منجر به کاهش نارسایی هیجانی و بهبود خودتنظیمی هیجانی در این کودکان شود. براساس یافته‌های پژوهش حاضر، می‌توان چنین نتیجه گرفت که آموزش ذهن‌آگاهی با بهره‌گیری از فنونی همانند افکار، هیجانات و رفتار آگاهانه، می‌تواند به‌عنوان یک آموزش کارآمد جهت کاهش نارسایی هیجانی و بهبود خودتنظیمی هیجانی کودکان با اختلال یادگیری خاص مورداستفاده گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of child-oriented mindfulness training on alexithymia and emotion regulation of children with Specific Learning Disorder

نویسندگان [English]

  • Narges Keshavarz Valian 1
  • Akram Zarei Goniani 2
1 PhD Student in Exceptional Child Psychology and Education, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 MA of Clinical Psychology, Islamic Azad University, South Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of child-oriented mindfulness trainingon alexithymia and emotional regulation of the children with Specific Learning Disorder (SLD). The research design was experimental of pretest, posttest type with control group. The statistical population of the present study included children with SLD in the elementary school of Tehran in the academic year 2018-19. 30 individuals (17 boys and 13 girls) were selected through multi-stage clustered sampling and they were randomly accommodated into experimental and control groups. The instruments applied included fourth edition of Wechsler Intelligence Test (Wechsler, 2003), Questionnaire of Alexithymia (Ryff et.al, 2006), Questionnaire of Learning Problems (Wilcot et.al, 2011) and the Questionnaire of Emotional Regulation (Gross and John, 2003). The experiment group received 10 sessions of child-oriented mindfulness trainingintervention during two-and-a-half months. The data taken from the study were analyzed through MANCOVA method via SPSS23 statistical software. The results showed child-oriented mindfulness traininghas had significant effect on alexithymia and emotional regulations of the children with learning disability (p<0.001). The degrees of the effect of child-oriented mindfulness trainingon alexithymia and emotional regulation of the children with SLD were 50% and 67% respectively. According to the findings of the present study, it can be concluded that mindfulness trainingcan be used as an efficient therapy to decrease alexithymia and improve emotional regulation of the children with learning disability through employing techniques such as thoughts, emotions and mindful behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • child-oriented mindfulness training
  • alexithymia
  • emotional regulation
  • specific learning disorder
 
ابوالقاسمی، ع.، رضایی جمالویی، ح.، و حرفتی، ر. (1390). ارتباط بین نارسایی هیجانی، کودک آزاری و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان پسر دبیرستانی، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی. 7(3)، 155-135.

اردشیری لردجانی، ف.، و شریفی، ط. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش‌وتعهد بر خودپنداشت و تنظیم هیجانی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری. سلامت روان کودک. 6(3)، 39-28.

اصلی‌آزاد، م.، منشئی، غ.، و قمرانی، ا. (1398). تأثیر درمان ذهن‌آگاهی بر تحمل ابهام و درآمیختگی فکر و عمل مبتلایان به اختلال وسواس بی‌اختیاری. فصلنامه سلامت روان کودک. ۶(۱)،
۹۴-83.

اکبری، م.، ارجمندنیا، ع. ‌ا.، افروز، غ.، و کامکاری، ک. (1395). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر سازگاری اجتماعی- عاطفی دانش‌آموزان با اختلال در یادگیری حساب. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 7(19)، 16-8.

انجمن روان‌پزشکی آمریکا (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. (ویراست پنجم). ترجمه یحیی سیدمحمدی (1393). تهران: روان.
آبباریکی، ا.، و شلانی، ب. (1395). اثربخشی بازی با کلمات احساسی بر کاهش نارسایی هیجانی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری، فصلنامه روانشناسی افراد استثنائی. 6(24)، 225-205.
بوردیک، د. (1396). راهنمای آموزش مهارت‌های ذهنآگاهی به کودکان و نوجوانان. ترجمه غلامرضا منشئی، مسلم اصلی‌آزاد، لاله حسینی و پریناز طیبی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی‌اصفهان (خوراسگان). (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2014).
حاجلو، ن.، و رضایی‌شریف، ع. (1390). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو. مجله ناتوانی‌های یادگیری 1(1)، 43-24.
حسینی، ل.، و منشئی، غ. (1397). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی کودکمحور بر سازگاری اجتماعی و علائم افسردگی کودکان مبتلا به اختلال افسردگی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنائی. 8(29)، 200-179.
دهقانی، ی.، حکمتیان‌فرد، ا.، و کامران، ل. (1398). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر بهبود سازگاری و کفایت اجتماعی دانش‌آموزان دچار ناتوانی یادگیری، روان‌شناسی کاربردی. 13(2)، 250-229.

سلیمانی، ا.، و حبیبی، ی. (1393). ارتباط تنظیم هیجان و تاب‌آوری با بهزیستی روان‌شناختی در دانش‌آموزان. فصلنامه روان‌شناسی مدرسه. 3(4)، 51-72.

شویچی، ج. (1398). اثربخشی درمان ذهن‌‌آگاهی بر میزان اضطراب‌ اجتماعی و عزت‌‌نفس دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری شهر شادگان. مجله مطالعات ناتوانی. 9(1)، 40-30.

صدری دمیرچی، ا.، و اسماعیلی قاضی ولوئی، ف. (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی- هیجانی بر تنظیم شناختی هیجان و مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانیهای یادگیری. 5(4)، 86-59.

عباسی، م.، و شهنی ییلاق، م. (1396). تأثیر آموزش مهارت‌های خودتعیین‌گری بر سبک تبیینی خوش‌بینانه و هویت تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی با ناتوانی‌های یادگیری روانپرستاری. 5(5)، 7-1.

عزیزیان، م.، و عابدی، م. ر.  (1384). ساخت و هنجاریابی آزمون تشخیصی سطح خواندن برای دانش‌‌آموزان پایه سوم دبستان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار). 11(4)، 387-379.

قربانی، ن.، و جباری، س. (1397). تأثیر آموزش نظریه ذهن بر کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان پسر با ناتوانی یادگیری، روانشناسی افراد استثنائی. 8(31)، 259-237.

گنجی، ح. (1392). آسیب‌شناسی روانی براساس پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی. تهران: ارسباران.
محمدی، ح.، و موسوی، س. و. (1394). مقایسه تنظیم هیجان و خودمهارگری در کودکان با و بدون اختلال نارسایی توجه- فزون کنشی. فصلنامه سلامت روان کودک. ۲(۲)، ۳۳-21.
محمودی، م.، برجعلی، ا.، علیزاده، ح.، غباری‌بناب، ب.، اختیاری، ح.، و اکبری‌زردخانه، س. (1395). تنظیم هیجان در کودکان با اختلال یادگیری و کودکان عادی. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشی و آموزشگاهی. 4(13)، 84-69.
معتمدی، ف. (1397). اثربخشی ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر اضطراب، پرخاشگری، کمال‌گرایی و نارسایی هیجانی دانش‌آموزان 7 تا 12 سال دارای اختلال خواندن شهر اصفهان. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان.
منشئی، غ.، اصلی‌آزاد، م.، فرامرزی، س.، کریمی جوزستانی، ل.، عارفی، م.، و فرهادی، ط. (1393). مقایسه نیمرخ هوشی کودکان دارای اختلال نقص‌توجه و بیش‌فعالی و کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری با کودکان عادی، مجله پرستاری کودکان، ۱(۲)،
۷۳-61.
ناظمی، ع.، و هاشمی، ج. (1397). مقایسه نارسایی هیجانی، تاب‌آوری و همدلی در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری. 8(1)، 107-90.