تأثیر آموزش هوش هیجانی بر مهارت‌های شناختی، رفتاری، هیجانی و انگیزشی نوجوانان با اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه روانشناسی و مشاوره، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر هوش هیجانی بر مهارت‌های شناختی، رفتاری، هیجانی و انگیزشی نوجوانان با اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی بود. این مطالعه، نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل 30 نوجوان دختر با اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی 13 تا 15 ساله بود. آزمودنی‌ها به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی به دو گروه 15 نفری تقسیم شدند و در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. به گروه‌ آزمایش، هوش هیجانی در 12 جلسه 50 دقیقه‌ای آموزش داده شد؛ ولی به گروه کنترل این نوع آموزش‌ ارائه نشد. ابزارهای مورداستفاده، مقیاس درجه‌بندی کانرز والدین- تجدیدنظر شده (CPRS-R) و پرسشنامه کفایت اجتماعی (SCQ) بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری، در نرم‌افزار 24SPSS- تحلیل شد. نتایج کلی تحلیل کوواریانس چندمتغیری، روی میانگین تفاوت نمره‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون نشان داد که گروه آزمایش و کنترل حداقل در یکی از چهار خرده‌مقیاس مهارت‌ شناختی، رفتاری، هیجانی یا انگیزشی تفاوت معناداری دارند. نتایج نهایی نشان داد که آموزش هوش هیجانی بر همه خرده‌مقیاس‌ها اثر مثبت و معناداری داشت (0001/0P<). آموزش هوش هیجانی بر مهارت‌های‌ شناختی،‌ رفتاری، هیجانی و‌ انگیزشی نوجوانان با اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی اثر معناداری داشت، با توجه به این‌که تقویت این مهارت‌ها منجر به خودتوانمندسازی اجتماعی این نوجوانان می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ریزی جهت آموزش هوش هیجانی به آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of emotional intelligence training on cognitive, behavioral, emotional and motivational skills of adolescents with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

نویسنده [English]

  • Parenaz banisi
Assistant Professor, Department of Psychology and Counseling, West Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This study was aimed to investigate the effectiveness of emotional intelligence training on the cognitive, behavioral, emotional and motivational skills of adolescents with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD). The present research was a semi-experimental study with pre-test, post-test design and a control group. Participants in this study were 30 girl adolescents with ADHD aged 13 to15 years old. Subjects were selected by convenient sampling method and divided into experiment and control groups randomly, each of which was consisted of 15 adolescents. Experiment group received emotional intelligence training in 12 sessions each lasting for 50 minutes, but control group did not. The tools used in present research were Felner, Lease and Philips Social Self-Competence Questionnaire (SCQ). Data were analyzed by MACNOVA using SPSS software. The results of MACNOVA on the difference mean of pre-test, post-test scores showed that experiment and control groups had significant differences at least in one of the sub-scales of the cognitive, behavioral, emotional or motivational skills. The final results showed that emotional intelligence training had significant and positive effect on all sub-scales (P<0/0001). Emotional intelligence training had significant effect on the cognitive, behavioral, emotional and motivational skills on the adolescents with ADHD. Since enhancement of these skills can lead to social self-competence of this adolescents, planning for emotional intelligence training is of particular importance for them.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attention Deficit/Hyperactivity Disorder
  • behavioral
  • cognitiv
  • emotional intelligence
  • motivational
افروز، غ.، و عاشوری، م. (1396). مبانی روان‌شناختی مدیریت رفتار کودکان بی‌قرار و بیش‌فعال. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
افروز، غ.، قاسم‌زاده، س.، تازیکی، ط.، و دلگشاد، ئ. (1393). اثربخشی آموزش مهارت‌های تنظیم خُلق بر خودپنداره و کفایت اجتماعی دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری. 3(3)، 24-6.
برادبری، ت.، و گریور، ج. (1384). آزمون هوش هیجانی. ترجمه مهدی گنجی. تهران: صابرین. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2005).
پرندین، ش. (1385). ساخت پرسشنامه کفایت اجتماعی و هنجاریابی آن در نوجوانان شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
سلیمانی، ا.، شیخ‌اسلامی، ع.، و موسوی، م. (1395). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر کفایت اجتماعی و تنظیم هیجانی دانش‌آموزان زورگو، فصلنامه روانشناسی تربیتی. 12(42)، 128-103.
شریفی‌درآمدی، پ. (1387). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر سلامت روان مادران کودکان آهسته‌گام آموزش‌پذیر. فصلنامه خانواده‌پژوهی. 4(4)، 439-423.
شهائیان، آ.، شهیم، س.، یوسفی، ف.، و بشاش، ل. (1386). هنجاریابی، تحلیل عاملی و پایایی فرم کوتاه ویژه والدین مقیاس درجه‌بندی کانرز برایکودکان 6 تا 11 ساله در شهر شیراز. مطالعات روانشناختی. 3(3)، 120-97.
عاشوری، م.، جلیل‌آبکنار.، س. س.، و پورمحمدرضای تجریشی، م. (1393) بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر حرمت خود دانش‌آموزان پسر کم‌شنوا. فصلنامه توانبخشی. 15(1)، 12-3.
کیانی، ق.، مکتبی، غ.، بهروزی، ن.، و مروتی، ذ. (1394). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر شایستگی اجتماعی، عملکرد در تکالیف نظریه‌ ذهن و کمک‏طلبی دانش‏آموزان پسر دوره‌ی دوم ابتدایی دارای ناتوانایی‏های یادگیری. مجله دست‌آوردهای روان‌شناختی. 22(1)، 186-173.
موسی‌زاده مقدم، ح.، ارجمندنیا، ع. ا.، افروز، غ. ع.، غباری‌بناب، ب. (1397). اثربخشی برنامه توان‌بخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده‌نگر بر مشکلات رفتاری و حافظه فعال کودکان با اختلال کاستی توجه/ بیش‌فعالی. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 9(2)، 110-99.
میرزائی، ج.، بابائی، ر.، علیزادگان‌مقدم، ل.، محمودی، ف.، شقاقی، پ. (1396). بررسی تأثیر آموزش هوش هیجانی بر سلامت عمومی و عزت‌نفس نوجوانان فلج مغزی. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 8(2)، 49-37.
هویزاوی، ز.، و عنایتی، م. ص. (1389). بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر استفاده از روش‌های رویارویی با استرس در بین دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اهواز. فصلنامه یافته‌های نو در روان‌شناسی. 5(14)، 109-95.