تأثیر آموزش شناخت احساس‌ها و هیجان‌های چهره‌ای بر تنظیم شناختی هیجان، مهارت‌های اجتماعی و نشانه‌های مرضی در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، واحد تهران، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد تهران، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تأثیر آموزش شناخت احساس‌ها و هیجان­های چهره­ای بر تنظیم شناختی هیجان، مهارت­های اجتماعی و نشانه­های مرضی در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله­ای بود. روش این مطالعه نیمه­آزمایشی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای در مراکز ناتوانی­های یادگیری ویژه در سال 1398 در شهر کرج بود. نمونه پژوهش شامل30 کودک دختر مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای که با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شده و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش (کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای) در برنامه آموزش مهارت­های اجتماعی- هیجان، طی هشت جلسه 60 دقیقه­ای، هفته‌ای یک‌بار شرکت کردند و گروه کنترل یک‌هفته بعد این برنامه را دریافت کردند. ابزار این مطالعه، پرسشنامه­های تنظیم‌ شناختی هیجانی گرانسفکی و همکاران (CERQ)، مهارت­های اجتماعی ماتسون (MESSY) وعلائم مرضی کودکان اسپیرافکین و گادو (CSI-4) بود. داده‌های پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری با نرم‌افزار SPSS تحلیل شد. نتایج نشان داد که آموزش شناخت احساس‌ها و هیجان­های چهره­ای موجب کاهش هیجانات منفی (05/0(p < و افزایش هیجانات مثبت (05/0>P) در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله­ای شده است. همچنین، یافته­ها نشان داد که آموزش شناخت احساس­ها و هیجان­های چهره‌ای موجب کاهش نشانه­های مرضی (05/0>P) در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله­ای شده است و بین گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری از لحاظ متغیرهای مذکور وجود دارد. بر اساس یافته­ها می­توان نتیجه گرفت که با آموزش در شناخت احساس‌ها و هیجان‌های چهره‌ای می‌توان جهت بهبود مهارت‌های اجتماعی و کاهش نشانه­های مرضی کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای بهره برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of recognizing emotional facial expressions training on cognitive emotion regulation, social skills and morbid symptoms in children with Oppositional Defiant Disorder

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Vatankhah Amjad 1
  • Farideh Ameri 2
1 Ph.D. Student in Consoling, Department of Psychology, Alzahra University, Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Psychology, Alzahra University, Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the effectiveness of teaching recognizing of emotional facial expressions on cognitive emotion regulation, social skills and morbid symptoms in children with Oppositional Defiant Disorder (ODD). The present research was experimental, with pre-test, post-test design and a control group. The statistical population of the study consisted of all children with ODD who were referred to Karaj's Special Learning Disabilities Centers in 2020. The research sample consisted of 30 girls with ODD who were selected by available sampling method and randomly divided into experiment group (15people) and control group (15 people). Children with ODD participated in the Social-Emotion Skills Training Program once a week for 8 sessions 60 minutes and the control group received the program a week later. Current research tools include Garnefski's Emotion Regulation Questionnaire (CERQ) (1991), Matson’s Social Skills Questionnaire (MESSY) (1983), and Spiraffkin & Gedo's Pediatric Symptoms (CSI-4) (1984). The research data were analyzed using multivariate analysis of covariance with SPSS software. The results showed that learning to recognize facial expressions and emotions reduces negative emotions (p < 0.05) and increased positive emotions (p < 0.05) in children with ODD. Also, the findings showed that teaching how to recognize facial expressions and emotions reduces pathological symptoms (p < 0.05) in children with ODD and there was a significant difference between the experiment and control groups in terms of these variables. Based on the findings, it can be concluded that recognizing feelings and emotional facial expressions training can be used to improve social skills and reduce morbid symptoms of children with ODD.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Oppositional Defiant Disorder
  • recognition of emotions
  • social skills
  • Symptoms
  • facial emotions
احمدپور ترکی، ز.، منصور حکیم، ج.، و سلطانی شال، ر. (1397). تأثیر آموزش شایستگی هیجانی- اجتماعی بر پرخاشگری، حل‌مسئله و خوش‌بینی دانش‌آموزان با پایگاه اجتماعی اقتصادی پایین.فصلنامه سلامت روان کودک. 5(2)، 118-107.
افضلی، ل.، قاسم‌زاده، س.، و هاشمی‌بخشی، م. (1395). اثربخشی مداخلات خانواده‌محور بر نشانه‌های بالینی کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 7(20)، 87-108.
امیری م.، موللی، گ.، نساییان، ع.، حجازی، م.، و اسدی گندمانی، ر. (1396). تأثیر آموزش مدیریت رفتار به مادران بر علائم اختلال و رفتارهای پرخاشگرانه کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای. فصلنامه توانبخشی. 2(18)، 97-84.
حصارسرخی، ر.، طبیبی، ز.، اصغری نکاح، م.، و باقری، ن. (1395). اثربخشی آموزش شایستگی هیجانی بر افزایش دانش هیجانی، تنظیم هیجانی و کاهش پرخاشگری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست. مجلهروانشناسی بالینی. 8(3)، 52-37.
درویش، ح. (1388). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در این مقیاس. نشریه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 18(2)، 158-147.
شکری، ل.، و عثمانی، هـ. (1397). اثربخشی آموزش شایستگی اجتماعی- هیجانی بر مهارت­های اجتماعی و سرمایه­های روان­شناختی دانش‌آموزان دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 9(4)، 27-17.
شیرجنگ، ل.، مهریار، ا. هـ.، جاویدی، ح. ا.، و حسینی، ا. (1397). تأثیر آموزش مهارت­های اجتماعی به کودکان و والدین بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان دچار اختلال نافرمانی مقابله­ای. فصلنامه روش­ها و مدلهای روانشناختی. 34(4)، 203-175.
فرزاد، ف.، امامی‌پور، س.، و وکیل قاهانی، ف. (1390). بررسی اعتبار، روایی و هنجاریابی پرسشنامه علائم مرضی کودکان بر روی کودکان کار. نشریه تحقیقات روانشناختی. 3(11)، 10-1.
کیمیایی، ع.، رعنایی، ز.، غنایی چمن‌آباد، ع.، و منصوری، ا. (1396). اثربخشی گروه‌درمانی عقلانی هیجانی رفتاری بر کنش‌های اجرایی و سلامت روان مادران کودکان مبتلا به نقص‌توجه- بیش‌فعالی. نشریه روانشناسی بالینی و شخصیت. 29(3)،
133-143.
واحدی، ش.، میرنسب، م. م.، فتحی‌آذر، ا.، و دامغانی میرمحله، م. (1397). تأثیر درمان­شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کنش­های اجرایی مغز و یادگیری هیجانی اجتماعی دانش­آموزان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای. فصلنامه سلامت روان کودک. 5(2)، 58-47.

یوسفی، ف. (1386). ارتباط سبک فرزندپروری والدین با مهارت‌های اجتماعی و جنبه­هایی از خود- پنداره دانش‌آموزان دبیرستانی. نشریه دانشور رفتار. 22(2)، 46-37.

یوسفی، ف.، و خیر، م. (1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در این مقیاس. نشریه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 18(2)، 158-147.