بررسی اثربخشی مداخله بهنگام والدمحور، مبتنی بر الگوی سال‌های باورنکردنی بر مشکلات رفتاری کودکان کمتوان ذهنی*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

3 دانشیار گروه روانشناسی واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی مداخله بهنگام والد محور سال‌های باورنکردنی بر مشکلات رفتاری کودکان کم‌توان ذهنی آموزش‌پذیر  5-7 سال بود. روش پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری را 128 دانش‌آموز کم‌توان ذهنی آموزش‌پذیر (62 دختر و 66 پسر) که در سال 1397 در مراکز استثنائی شهرستان لردگان مشغول به تحصیل بودند، تشکیل دادند. از بین آن‌ها به روش تصادفی و براساس مقیاس مشکلات رفتاری راتر ((RBPS، 30 نفر که دارای مشکلات رفتاری بودند، انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه 15 نفره (آزمایش و کنترل) گمارده شدند و سپس والدین گروه آزمایشی در 12 جلسه، تحت برنامه مداخله‌ای سال‌های باورنکردنی قرار گرفتند، اما والدین گروه کنترل، برنامه مداخله‌ای را طی این مدت دریافت نکردند. پس از اتمام دوره مداخله و سه ماه بعد، آزمون مشکلات رفتاری راتر (فرم والدین) بار دیگر بر روی دو گروه به‌ترتیب به‌عنوان پس‌آزمون و پیگیری اجرا شد. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از روش آماری تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر با بهره‌گیری از نرم‌افزار 22Spss- تجزیه‌و‌تحلیل شد. یافته‌‌ها نشان داد که بین عملکرد دو گروه آزمایش و کنترل در میزان مشکلات رفتاری در خرده‌مقیاس‌های (پرخاشگری و بیش‌فعالی، ناسازگاری اجتماعی، رفتار ضداجتماعی و کمبودتوجه) تفاوت معنادار آماری (005/0>p) وجود دارد. با توجه به نتایج به‌دست آمده، می‌توان از برنامه مداخله سال‌های باورنکردنی به‌منظور کاهش مشکلات رفتاری کودکان کم‌توان ذهنی به‌عنوان یک روش مداخله‌ای مؤثر استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of parent-based early intervention based on Incredible Years Model on behavioral problems of mentally retarded children

نویسندگان [English]

  • Mohammad Aghayinejad 1
  • Maryam Chorami 2
  • Ahmad Ghazanfari 3
  • Tayebeh Sharifi 2
1 Ph.D. student of Psychology, Department of Psychology, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran
2 Assistant Professor of Psychology, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran
3 Associate Professor of Psychology, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study was to determine the effectiveness of parent-based intervention during incredible years on behavioral problems of 5-7 years old intellectual disable children. The research method was experimental with pretest-posttest design and follow-up with control group. The statistical population consisted of educated intellectual disability students (n=128) who were educated in special centers of Lordegan City in 2018. Thirty individuals with behavioral problems were selected randomly based on Rutter's Behavioral Problems Scale (1975, Parent Form) and randomly assigned to two groups of 15 (experiment and control) and then the experiment group's parents in 12 sessions received Incredible Years Intervention, while the parents of the control group did not receive any intervention during this time. At the end of the intervention period and 3 months later, Rutter's Behavioral Problems Test (Parent Form) was again answered by the two groups as post-test and follow-up, respectively. The obtained data were analyzed by repeated measures ANOVA using SPSS22 software. The results showed that there was a significant difference between the performance of the experiment and control groups in the behavioral problems in the subscales (aggression and hyperactivity, social maladaptation, antisocial behavior and attention deficit disorder) (p<0.005). According to the results, the intervention program of Incredible Years can be used as an effective intervention method to reduce the behavioral problems of intellectual disability children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Incredible years
  • mentally retarded
  • behavioral problems
  • early intervention
  • parenting
افروز، غ. ع. (1393). روانشناسی و توانبخشی کودکان آهستهگام (عقبمانده ذهنی). تهران: دانشگاه تهران.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ترجمه محمدرضا نیکخو و هامایاک آوادیانس. تهران: سخن.
باقری، ن.، شهنی ییلاق، م.، عالیپور، س.، و زرگر، ی. ا. (1396). بررسی اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر فعالیت گروهی مدرسه-محور بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی شهرکرد. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. 19(1)، 157-148.
بشلیده، ک. (1393). روشهای پژوهش و تحلیل آماری مثالهای پژوهشی با  Spssو Amos. اهواز: دانشگاه شهید چمران.
توکلی‌زاده، ج.، بوالهری، ج.، مهریار، ا. هـ.، و دژکام، م. (1376). همه‌گیرشناسی اختلال‌های رفتاری ایذایی و کمبودتوجه در دانش‌آموزان دبستانی شهر گناباد. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران. 3(1 و 2)، 52-45.
خدایاری‌فرد، م. (1395). آسیبشناسی کودک و نوجوان. تهران: دانشگاه تهران.
رویت‌وند غیاثوند، ن.، و امیری مجد، م. (1397). اثربخشی نرم‌افزار شناختی کاپیتان لاگ بر حافظه فعال دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی، (3)9، 15-5.
شکوهی‌یکتا، م.، و پرند، ا. (1389). روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی. تهران: تیمورزاده، طبیب.
عاشوری، م.، احمدیان، ز.، و قمرانی، ا. (1397). بررسی اثربخشی برنامه شناختی سال‌های باورنکردنی بر مشکلات رفتاری کودکان با اختلالات رفتاری. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 9(2)، 5-16.
عاشوری، م.، و دلال زاده بیگدلی، ف. (1397). اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر مدل شناختی رفتاری بر مشکلات رفتاری و مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نارسایی توجه- بیش‌فعالی. مجله توانبخشی. 19(2)، 115-102.
فرامرزی، س.، افروز، غ. ع.، و ملک‌پور، م. (1387). تأثیر مداخلات بهنگام روان‌شناختی و آموزشی خانواده‌محور بر رفتار سازشی فرزندان با نشانگان داون. پژوهش در حیطه کودکان استثنائی. 8(3)، 270-250.
محمدزاده، ع.، و قمرانی، ا. (1396)، معرفی برنامه سال‌های شگفت‌انگیز به‌منظور کاهش مشکلات رفتاری کودکان. تعلیم و تربیت استثنائی. 17(4)، 30-19.
میلانی‌فر، ب. (1384). روان‌شناسی کودکان و نوجوانان استثنائی. تهران: قومس.
وقاری، ر.، همتی علمدارلو، ق.، و شجاعی، ستاره(1394)، تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مشکلات رفتاری- هیجانی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری. 1/69، 89-65.