اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزّت‌نفس دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، کارشناس مطالعات اجتماعی، مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی وزارت ورزش و جوانان. تهران، ایران

2 استاد، متخصص کودکان، مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

3 استاد گروه روا‌ن‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

4 دانشیار آمار زیستی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزّت‌نفس دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی انجام شد. این پژوهش یک مطالعۀ شبه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری دانش‌آموزان پسر 8 - 12 سالۀ مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی در مقطع ابتدایی شهر تهران بودند. 32 نفر از این دانش‌آموزان به شیوۀ نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (16 نفر در هر گروه) قرار گرفتند و سپس با استفاده از پرسشنامه‌های اطلاعات سیاهۀ رفتاری کودک ( آخنباخ/1978) و عزت نفس کوپر اسمیت (‌1967) سنجیده شدند. گروه آزمایش طی 10 جلسۀ­ یک ساعته، تحت آموزش برنامۀ مهارت‌های اجتماعی قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس تک متغیری با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که با آموزش مهارت‌های اجتماعی، عزّت نفس دانش‌آموزان پسر مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی به طور معنا‌داری افزایش یافت (01/0=P) و این اثر تا یک ماه بعد از جلسات آموزشی تداوم داشت. از یافته‌های به‌دست آمده می‌توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت‌های اجتماعی به دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی می‌تواند، میزان عزّت‌نفس آن‌ها را افزایش دهد، لذا تدوین برنامه‌های مدون آموزش مهارت‌های اجتماعی و گنجاندن آن در برنامه‌های آموزشی این کودکان به عنوان آموزش مکمل، مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of social skills training on self-esteem of students with attention deficit/hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

  • Hamid Omidi 1
  • Firoozeh Sajedi 2
  • Reza Rostami 3
  • Enayatollah Bakhshi 4
1 M. A. in Psychology and Education of Exceptional Children, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.
2 Professor, M.D., Pediatric Neuro Rehabilitation Research Center, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Psychology, University of Tehran,Tehran, Iran.
4 University of Social Welfare and Rehabilitationscienses, TeAssociate Professor, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.hran, Iran.
چکیده [English]

The present research aimed to examine the effectiveness of training social skills on self-esteem of students with attention deficit/hyperactivity disorder. The study was quasi-experimental with pretest-posttest design and control group. The statistical population sonsisted of 8 to 12 years old boys in Tehran during 2013- 2014 semester who had attention deficit/hyperactivity disorder. A number of 32 of these students were chosen by convenience sampling method and were assigned randomly to experiment and control groups (16 in each). The tools used were Child Behavior Checklist (Achenboach/1978) and Cooper-Smith Self-esteem Inventory (1967). The experiment group was trained using the Social Skills Program in 10 sessions (each lasted one hour). The data were analyzed by analysis of covariance using SPSS software. The results showed that the self-esteem of students with attention deficit/hyperactivity disorder was increased significantly in exprement group in comparison with the control group (P= 0.01) and this effect lasted for one month after intervention. It is concluded that teaching social skills to students with attention deficit/hyperactivity disorder can enhance their self-esteem Therefore, preparing schedueled social skills programs and including this program in training programs of these children as complementary education can be useful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attention deficit/hyperactivity
  • ADHD
  • self-esteem
  • social skills
افروز، غلامعلی (1396). مقدمه‏ای بر روان‏شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی. تهران: دانشگاه تهران.
اکملی، ملیحه (1391). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‏های اجتماعی در بهبود عزّت‌نفس دانش‏آموزان با اختلال‏های هیجانی و رفتاری. پایان نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران.
پور‌فرجی، فرج (1380). مقایسۀ عملکرد تحصیلی و جسمانی دانش آموزان فاقد و واجد پدر به نقش تعدیل‌کنندۀ حمایت اجتماعی با کنترل هوش، عزّت نفس، طول مدت فقدان و وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانوادۀ آنان در پایۀ تحصیلی اول دبیرستان شهرستان اهواز، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم تربیتی شهید چمران اهواز.
ذوالفقاری، اکرم (1377). بررسی روایی، اعتبار و نرم‌یابی پرسشنامه عزّت‌نفس کوپراسمیت در دبیرستان‌های اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
سادوک، بنجامین جیمز.، سادوک، ویرجینیا آلکوت و روئیز پدرو (1395). خلاصۀ روان پزشکی: علوم رفتاری/ روان پزشکی بالینی. جلد سوم. ترجمۀ رضاعی، فرزین، تهران: ارجمند.
شکرکن، حسین و نیسی، عبدالکاظم (1373). تأثیر عزّت نفس بر عملکرد دانش‌آموزان پسر و دختر، مجلات علوم تربیتی و روان‏شناسی، مجلۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 1(1):11- 24.
شکوهی یکتا، محسن.، قرائی، نفیسه.، ارجمندنیا، علی‌اکبر.، فتح‌آبادی، جلیل و داوری آشتیانی، رزیتا (1395). اثربخشی برنامۀ آموزشی پویش بر عزّت نفس کودکان با مشکلات یادگیری. توانمندسازی کودکان استثنایی، 7(20): 18-6 .
عاشوری، محمد.، جلیل آبکنار، سمیه.، غباری بناب، باقر و حبیب پور، سمیه (۱۳۹۲). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر بهبود عزت‌نفس نوجوانان با کم‌توانی ذهنی. مجله پژوهش در علوم توانبخشی، 9(6): 968-956.
عبدالهی بقرآبادی، قاسم و قدرتی میرکوهی، مهدی (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر میزان کفایت اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی- نارسایی توجه. رویش روان‌شناسی. 7(1): 150-135.
فرهنگی، عبدالحسن و عبدالعلیان، مریم (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر خودپنداره و حساسیت اضطرابی دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری. 5(4): 58-43.  
کوثری، لیلا و علیزاده، حمید (1389). مقایسه مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی و دانش‌آموزان بدون این اختلال در مقطع دبستان. مطالعات روان‌شناختی. 6(3): 109-134.
مرادی، رحیم و زارعی زوارکی، اسماعیل (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی به کمک چندرسانه‌ای آموزشی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. روان‌شناسی افراد استثنایی، 6(22): 138-121.
میرنسب، میرمحمود (1390). بررسی همبودی اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی با مشکلات برون نمودی و درون نمودی کودکان. مجله پزشکی ارومیه، 22(1): 61-53.
مینایی، اصغر (1385). انطباق و هنجاریابی سیاهۀ رفتاری کودک آخنباخ، پرسشنامۀ خودسنجی و فرم گزارش معلم. پژوهش درحیطۀ کودکان استثنایی. 6(1): 558-529.
مینایی، اصغر (1386). بررسی ساختار عاملی سؤالات سندرمی سیاهه رفتاری کودک (CBCL) با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی. فصلنامه روان شناسی تربیتی، 3(7): 116-93.
نیسی، عبدالکاظم؛ شهنی ییلاق، منیجه و فراشبندی، افسانه (1384). بررسی رابطۀ ساده و چندگانه متغیرهای عزت‌نفس، اضطراب عمومی، حمایت اجتماعی ادراک شده و سرسختی روانشناختی با اضطراب اجتماعی دختران دانش‌آموز پایه اول دبیرستان‌های شهرستان آبادان. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 12(3): 152-137.
یگانه، طیب.، حسین‌خانزاده، عباسعلی و زربخش محمدرضا (1393). اثربخشی آموزش مهارت های اجتماعی با شیوه شناختی ـ رفتاری بر کاهش نشانه‌های اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی در دانش آموزان. شناخت اجتماعی، 3(5): 72-57.