اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر خلاقیت با رویکرد درمانگرمحور و خانواده‌محور بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان سرآمد

صادقی, مژگان; افروز, غلامعلی; کاشانی وحید, لیلا; وکیلی, سمیرا

doi:10.22034/ceciranj.2023.415557.1802

اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر خلاقیت با رویکرد درمانگرمحور و خانواده‌محور بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان سرآمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری تخصصی رشته روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² استاد گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³ استادیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ceciranj.2023.415557.1802

چکیده

این پژوهش با هدف اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر خلاقیت با رویکرد درمانگرمحور و خانوادهمحور بر تفکر انتقادی دانشآموزان سرآمد انجام شد. طرح پژوهش نیمهآزمایشی با پیشآزمون- پسآزمون- پیگیری در گروه آزمایش و گواه صورت گرفت. جامعه پژوهش را تمامی دانشآموزان سرآمد دختر شهر تهران در دامنه سنی 6 تا 8 سال تشکیل دادند. با توجه به جامعه پژوهش با استفاده از نسخه نوین هوشآزمای تهران- استانفورد- بینه (TSB) و از طریق روش نمونهگیری هدفمند در دسترس، از بین دانشآموزان دختر 6 تا 8 سال شهر تهران، 45 دانشآموز دختر سرآمدی که هوشبهر بالای 120 داشتند، بهعنوان نمونه انتخاب و سپس به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش 1 (15 نفر)، آزمایش 2 (15 نفر) و گواه (15 نفر) جایگزین شدند. پرسشنامه تفکر انتقادی (CTQ) ابزار مورد استفاده در این پژوهش بود. برنامه آموزشی مبتنی بر خلاقیت به مدت 12 جلسه بر روی گروههای آزمایش انجام شد. سپس یک ماه بعد از پسآزمون مرحله پیگیری صورت گرفت. دادههای آماری با استفاده از نرمافزار SPSS-18 و مدل آماری اندازهگیری مکرر تحلیل شد و یافتهها نشان داد که برنامه آموزشی مبتنی بر خلاقیت با دو رویکرد درمانگرمحور و خانوادهمحور بر تفکر انتقادی و مؤلفههای آن که شامل خلاقیت، بالندگی و تعهد معنیدار بوده است (01/0>P) و با توجه به شدت اثر مشخص گردید که رویکرد خانوادهمحور اثربخشی بیشتری را نشان میدهد. از اینرو، میتوان از این برنامه آموزشی در مدارس، مهدکودکها و مراکز آموزشی برای افزایش و یا بهبود تفکر انتقادی کودکان به خصوص کودکان سرآمد استفاده کرد؛ در صورتی که از رویکرد خانوادهمحور استفاده شود اثربخشی آن بیشتر میشود. همچنین، میتوان با برنامهریزیهای دقیق و کاربردی علاوه بر آموزش والدین، به مربیان و معلمین نیز در این زمینه آموزش داده شود تا بتوانند در زمینه افزایش یا بهبود تفکر انتقادی کودکان مفید واقع شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of a creativity-based educational program with a family-oriented and therapist-based approach on critical thinking of gifted students

نویسندگان [English]

Mozhgan Sadeghi ¹
Gholamali Afrooz ²
Leila Kashani Vahid ³
Samira Vakili ³

¹ Ph.D in Student Psychology and Education of Exceptional Children, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Professor Department of Psychology and Education of Exceptional Children, University of Tehran. Tehran Iran.

³ Assistant Professor Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This research was conducted with the aim of studying the effectiveness of the creativity-based educational program with a family-oriented and therapist-based approach on the gifted students. A semi-experimental research design was carried out with pre-test-post-test-follow-up in the experimental and control groups. The research community consisted of all the gifted female students of Tehran in the age range of 6 to 8 years. According to the research community, by using the latest version of the Tehran-Stanford-Bineh intelligence test and through the available targeted sampling method, a sample of 45 high-achieving female students who had an IQ above 120 was chosen. They were selected as samples and then randomly were assigned in three groups: experiment 1 (15 people), experiment 2 (15 people) and control (15 people). Critical thinking questionnaire (Ricketts, 2003) was the tool used in this research. The training program based on creativity was conducted for 12 sessions on experimental groups. The statistical data were analyzed using SPSS-18 software and the statistical model of repeated measurement. The obtained results showed that the educational program based on creativity with two family-oriented and therapist-based approaches on critical thinking and its components which included creativity, growth and commitment has been effective and according to the effect size, it was determined that the family-oriented approach shows more effectiveness. Therefore, this educational program, specially family-oriented approach can be used to improve the critical thinking of children, especially gifted children.

کلیدواژه‌ها [English]