اثربخشی برنامۀ آموزش حل مسئله خانواده‌محور بر تعاملات ارتباطی دانش‌آموزان آهسته-گام با نشانگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد ممتاز گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

5 دانشیار گروه روان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

 پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مداخلۀ حل مسئله خانواده­محور بر تعاملات ارتباطی دانش ­آموزان آهسته­ گام با نشانگان داون انجام شد. این پژوهش شبه­ آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون- پیگیری با گروه گواه بود. جامعۀ آماری شامل 67 نفر دانش ­آموزان دختر و پسر آهسته­ گام با نشانگان داون شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1401ـ1400 بودند که 30 دانش ­آموزان آهسته ­گام با نشانگان داون (15 دختر و 15 پسر) با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با انتساب تصادفی در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و گواه (15 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش 15 جلسه یک ساعته در کارگاه من می توانم مسئله­ام را حل کنم (ICPS) شرکت کردند و گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکردند. برای جمع ­آوری اطلاعات از مقیاس مهارت­های اجتماعی ماتسون (MESSY) (1983) استفاده گردید. تحلیل داده­ ها توسط نسخه 24 نرم­افزار SPSS و با استفاده از روش اندازه ­گیری مکرر انجام گردید. نتایج نشان داد، در گروه آزمایش، بین نمرات پیش‌آزمون- پس‌آزمون در زیرمقیاس‌های مهارت­های اجتماعی، رفتار غیراجتماعی، پرخاشگری و رفتار تکانشی و رابطه با همسالان تفاوت معناداری وجود داشت (001/0=P) و بین نمرات پس ­آزمون- پیگیری تفاوت معناداری مشاهده نگردید که نشان ­دهنده پایداری تأثیر است. در مؤلفه اطمینان زیاد به خود و برتری ­طلبی علیرغم افزایش نمره میانگین تفاوت معناداری در مراحل مشاهده نگردید. با توجه به تأثیر مداخله حل مسئله خانواده­ محور، کاربست این برنامه آموزشی در محیط خانه و مدرسه برای والدین، مربیان و دانش­آموزان آهسته ­گام با نشانگان داون از اهمیت فراوانی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a Problem-Solving Training Program and Evaluating Its Effectiveness on Communication Interactions of Slow-Paced Students with Down syndrome

نویسندگان [English]

  • Maryam Seidy 1
  • Gholam Ali Afrrooz 2
  • Leila Kashani Vahid 3
  • Ali Akbar Arjmandnia 4
  • Keivan Kakabraee 5
1 Ph.D. Student in Psychology and Education of Exceptional Children, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Psychology and Exceptional Children Education, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: afrooz@ut.ac.ir
3 Assistant Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Psychology and Exceptional Children Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
5 Associate Professor, Department of Psychology, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

The study aimed to design and investigate the effectiveness of family-centered problem-solving interventions on communication interactions in slow-paced students with Down syndrome. This quasi-experimental study was a pretest-posttest-follow-up with a control group. The statistical population included 67 slow-paced female and male students with Down syndrome in Kermanshah. Thirty slow-paced students with Down syndrome (15 girls and 15 boys) in the academic year 2021-2022 were selected using the purposive sampling method and randomly assigned to two experimental groups (n=15) and controls (n=15). The experimental group participated in fifteen one-hour sessions of the “I Can Problem Solve” (ICPS) workshops, while the control group did not receive any training. The Matson Social Skills Scale (MESSY) (1983) was used to collect the data. Data analysis was performed using SPSS version 24 with repeated measures. The experimental group’s results showed a significant difference between pre-test-post-test scores in social skills, antisocial behavior, aggression, impulsive behavior, and peer relationship (P=0/001). There was no significant difference between post-test-follow-up scores, indicating the stability of the effect. Despite increasing the mean score, there was no significant difference in the high self-confidence and superiority components. Due to the impact of the family-centered problem-solving intervention, this educational program at home and school is of great importance for parents, educators, and students with Down syndrome

کلیدواژه‌ها [English]

  • communication interactions
  • slow-moving students with Down syndrome
  • family-centered problem-solving
اسدی گندمانی، ر، پزشک، ش.، هاشمی، ژ.، و صرامی، غ. ر. (1395). مقایسه اثربخشی آموزش حل مسئله و ایفای نقش بر مهارت­های اجتماعی افراد کم­توان ذهنی خفیف. فصلنامه علمی- پژوهشی کودکان استثنایی. 16(2)، 42-31.
افروز، غ. ع. (1394). مقدمه­ای بر روان­شناسی و توانبخشی کودکان نشانگان داون. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
افروز، غ. ع. (1397). روان­شناسی و توان­بخشی کودکان    آهسته­گام (عقب­مانده ذهنی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
افروز، غ. ع.، قاسم­زاده، س.، و ابراهیمی، ن. (1399). مداخلات خانواده­محور در توانمندسازی کودکان با نشانگان داون. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حکیمی­راد، ا.، کاشانی وحید، ل.، و آساره، م. (1398). اثربخشی مهارت حل مسئله بین­فردی بر مهارت اجتماعی و  عزت­نفس نوجوانان آهسته گام. توانمندسازی کودکان استثنایی. 4(10)، 87-75.
رضایی، ا.، و حافظی، ع. ر. (1390). مقایسه مهارت­های اجتماعی دانش‌آموزان با نارسایی­های ویژه در یادگیری، کم‌توان‌ذهنی، اوتیسم و عادی مدارس ابتدایی شهر تبریز. فصلنامه علمی- پژوهشی کودکان استثنایی. ۱۱ (۴)، ۳74-۳63.
شکوهی­یکتا، م.، پرند، ا.، شهاییان، آ.، و متولی­پور، ع. (1387). تأثیر آموزش مهارت‌های حل مسئله بر تعامل والد-کودک و بهبود رفتارهای چالش‌برانگیز کودکان. فصلنامه خانواده و پژوهش. 4(3)، 24-9.
شکوهی­یکتا، م.، زمانی، ن.، و پورکریمی، ج. (1393). اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بین‌فردی بر افزایش مهارت‌های اجتماعی و کاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان دیرآموز پایه اول دبستان. فصلنامه مطالعات روانشناختی. 10(4)، 7-32.  
شکوهی­یکتا، م.، و زمانی، ن. (1391). کاربرد آموزش برنامه حل مسئله بین­فردی در کاهش رفتارهای مشکل‌ساز دانش‌آموزان دیرآموز: مطالعه تک آزمودنی. مجله روش‌ها و مد­­ل­های روا­­ن­شناختی. 8 (2)، 71-55.
قاسم­زاده، س.، افروز، غ. ع، به­پژوه، ا.، و شکوهی­یکتا، م. (1396). اثربخشی روان‌درمانی مبتنی بر غنی‌سازی روابط درون خانوادگی بر مهارت فرزندپروری مادران و نشانه‌های بالینی کودکان با اختلال رفتاری. مطالعات روانشناختی. 13(1)، 7-25.
کاکابرایی، ک. (1395). تأثیر آموزش حل مسئله خانواده­محور بر ارتباط والد- کودک دانش­آموزان دوره ابتدایی. فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ مشاور و روان‌درمانی. 7(26)، 85-61.
کاکابرایی، ک. (1399). تأثیر مداخله حل مسئله‌محور، بر تعامل مادران با کودکان مشکل ارتباطی. توانمندسازی کودکان استثنایی. 11(1)، 29-39.
کاکابرایی، ک.، و مرادی، ع. (1396). آموزش حل مسئله   خانواده­محور به والدین و تأثیر آن بر ادراک کودک از والدین. فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ مشاور و روان‌درمانی. 8(29)، 185-165.
یوسفی، ف.، و خیر، م. (1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت­های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در این مقیاس. فصلنامه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 18(2)، 157-147.