اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی

حسین پور, معصومه; رئیسی, زهره; گرجی, یوسف; دهقانی, اکرم

doi:10.22034/ceciranj.2021.261390.1502

اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روان شناسی عمومی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

² استادیار گروه روان شناسی بالینی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

³ استادیار گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمینی شهر، خمینی شهر، ایران.

⁴ استادیار گروه روان شناسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

10.22034/ceciranj.2021.261390.1502

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی انجام گرفت. پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و دورۀ پیگیری دوماهه است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کودکان پسر مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1398-1399 است که از بین آن‌ها سی کودک مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 15 کودک). گروه آزمایش، مداخلۀ کارکردهای اجرایی (فیشر و همکاران، 2005) را طی یک ماه در هشت جلسۀ 75 دقیقه‌ای دریافت کرد. در فرایند مداخله، در گروه آزمایش سه نفر و در گروه گواه نیز دو نفر ریزش داشتند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامۀ اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHDQ) و پرسشنامۀ خودکنترلی (SCQ) بود. داده‌های پژوهش به شیوۀ تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSSنسخۀ 23 تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج نشان داد آموزش کارکردهای اجرایی بر خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی تأثیر معنادار دارد (001/0<p). براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت آموزش کارکردهای اجرایی با بهره‌گیری از آموزش سازمان‌دهی، افزایش تمرکز و دقت، تقویت حافظۀ کاری و بازداری پاسخ می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد برای افزایش خودکنترلی کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Training Executive Functions on the Self-Control of the Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder

نویسندگان [English]

Masoumeh Hosseinpour ¹
Zohreh Reisi ²
Yousef Gorji ³
Aakram Ddehghani ⁴

¹ PhD Student in General Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

² Assistant Professor, Department of Clinical Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, Khomeini Shahr Branch, Khomeini Shahr, Iran.

⁴ Assistant Professor, Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

چکیده [English]

The present study is conducted to investigate the effectiveness of executive function training on self-control in children with ADHD. It is a quasi-experimental study with pretest, posttest, control group design, and two-month follow-up period. The statistical population includes the boys with ADHD in the city of Isfahan during the 2019-20 school year. Thirty children with ADHD were selected by a multistage cluster sampling method and randomly divided into an experimental group and a control group (each group consisted of 15 children). The experimental group received eight seventy-five-minute executive function interventions. Three children from the experimental group and two children from the control group were excluded from the study. The questionnaires used in this study included the ADHD questionnaire and the self-control questionnaire. The data of the study were analyzed by repeated measures ANOVA using SPSS 23 software. The results showed that executive function training had a significant effect on the self-control of children with ADHD (p<0.001). According to the results, executive function training can be used as an efficient method to increase the self-control of children with ADHD by training organization, increasing concentration and attention, strengthening working memory, and avoiding responses.

کلیدواژه‌ها [English]

ADHD
Executive Function
Self-Control

مراجع

شهیم، س.، مهرانگیز، ل.، و یوسفی، ف. (1386). شیوع اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی در کودکان دبستانی. مجلۀ بیماری‌های کودکان ایرانی، 17(2)، 211-216.

صاحبان، ف.، امیری، ش.، کجباف، م. ب.، و عابدی، ا. (1389). بررسی اثر کوتاه‌مدت آموزش کارکردهای اجرایی بر کاهش نشانه‌های کمبود توجه و بیش‌فعالی در دانش‌آموزان پسر دورۀ ابتدایی شهر اصفهان. تازه‌های علوم شناختی، 12(1)، 52-58.

قدم‌پور، ع.، رحیمی‌پور، ط.، و زنگی‌آبادی، م. (1395). تأثیر آموزش برنامه تربیت سازنده به مادران، بر مهارت‌های خودکنترلی کودکان با اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی در دورۀ دبستان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 17(3)، 109-117.

مدنی، س. س.، علیزاده، ح.، فرخی، ن.، و حکیمی‌راد، ا. (1396). تدوین برنامۀ آموزشی کارکردهای اجرایی (بازداری پاسخ، به‌روزرسانی، توجه پایدار) و ارزیابی میزان اثربخشی آن بر کاهش نشانه‌های کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی. فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی، 7(26)، 1-25.

نورانی جورجاده، س. ر.، مشهدی، ع.، طبیبی، ز.، و خیرخواه، ف. (1395). اثر آموزش کارکردهای اجرایی مبتنی بر زندگی روزمره، بر کارکردهای اجرایی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی. فصلنامۀ تازه‌های علوم شناختی، 18(1)، 68-78.

یغمایی، س.، ملک‌پور، م.، و قمرانی، ا. (1398). میزان اثربخشی آموزش والدینی بارکلی بر خودکنترلی کودکان دارای اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی. نشریۀ توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(1)، 15-27.