تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر کارکردهای اجرایی و حل مسأله در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری ریاضی

اسمعیل‌زاده روزبهانی, آزاده; بهروزی, ناصر; امیدیان, مرتضی; مکتبی, غلامحسین

doi:10.22034/ceciranj.2021.264495.1512

تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر کارکردهای اجرایی و حل مسأله در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری ریاضی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

² دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

³ دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

10.22034/ceciranj.2021.264495.1512

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر توانایی کارکردهای اجرایی و حل مسأله دانش‌آموزان با اختلال یادگیری در ریاضی بود. این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه و پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری شامل دانش‎آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی با اختلال یادگیری در ریاضی شهر کرج در سال تحصیلی 1399- 1398 است که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 40 نفر انتخاب و پس از همتاسازی با جایگزینی تصادفی در گروه‌های آزمایش (20 نفر) و گواه (20 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 50 دقیقه‌ای برنامة آموزش نرم‌افزار توان‌بخشی شناختی کاپتانزلاگ (نسخه 2018) را به‌شیوه انفرادی دریافت کردند، در حالی‌که به گروه گواه این برنامة آموزشی ارائه نشد. به منظور جمع‌آوری داده‌ها از آزمون دسته‌بندی کارت‌های ویسکانسین (WCST) برگ و گرانت (1948)، آزمون برج لندن (TOL) شالیس (1982) استفاده شد. از تحلیل کوواریانس با نسخة 24 نرم‌افزار SPSS برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای باعث شد که گروه آزمایش در مراحل پس‌آزمون و پیگیری در مقایسه با گروه گواه، درجاماندگی، زمان و کوشش‌های کمتری را برای رسیدن به الگو صرف کنند، انعطاف‌پذیری شناختی آنان نیز افزایش یافت؛ همچنین زمان تأخیر، زمان آزمایش و تعداد خطای کمتری را برای حل مسأله داشتند، در حالی که تعداد مسائل حل شدة آنان افزایش یافت (01/0>P). یافته‌ها نشان داد برنامة توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر بهبود کارکردهای اجرایی و حل مسأله دانش‌آموزان با اختلال یادگیری در ریاضی موثر است و می‌تواند به‌عنوان یک روش مداخله‌ای مناسب استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of computerized cognitive rehabilitation on executive function and problem-solving of students with a mathematic learning disability

نویسندگان [English]

Azadeh Esmailzadeh Roozbahani ¹
Naser Behroozi ²
Morteza Omidian ³
Gholam Hossein Maktabi ³

¹ Ph.D Student of Educational Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

² Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

³ Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

This study aimed to investigate the effectiveness of computer-based cognitive rehabilitation on executive function and problem-solving of students with Mathematics Learning Disabilities. This is a quasi-experimental study with pre-test and post-test design and a control group and two-month follow-up. The statistical population includes fourth grade elementary male students with learning disabilities in mathematics in Karaj during the 2019-2020 academic year, 40 people were selected by simple random sampling method and after matching with random replacement, they were divided into experimental (n=20) and control (n=20) groups. The subjects in the experimental group received the Captain's Log cognitive rehabilitation software Training Program (version 2018) individually for 10 sessions of 50 minutes, while the control group was not provided with this training program. To collect the research data the Wisconsin Card Sorting Test (WCST) of Berg & Grant (1948), Tower of London Test (TOL) of Shallice (1982) were used. The data were analyzed with a Multivariate Analysis of Covariance (MANCOVA) test using the 24th version of SPSS. Computer cognitive rehabilitation caused the experimental group to spend less preservation time, and effort than the control group to achieve the pattern, and their cognitive flexibility increased; They also had less delay time, test time, and fewer errors to solve the problem, while their number of solved problems increased (p<0.01). The results of the present research show a computerized cognitive rehabilitation training program can be used as an appropriate method for improving executive function and problem-solving among students with mathematics learning disabilities.

کلیدواژه‌ها [English]

Computerized Cognitive Rehabilitation
Executive Function
Mathematics Learning Disability
Problem-Solving

مراجع

اعظمی، س.، مقدس، ع. ر.، همتی، ف.، و احمدی، آ. (1392). تاثیر توانبخشی شناختی رایانه‌یار و دارو روان محرک در توانایی برنامه‌ریزی کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی. مطالعات روانشناسی بالینی، 3(10)، 17-1.

اوریادی، پ.، هادیان‌فرد، ح.، و قاسمی، ن. ‌ا. (1398). اثربخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر بازی‌های رایانه‌ای بر عملکردهای اجرایی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/فزون‌کنشی. مجله روان‌شناسی شناختی، 7(1)، 130-121.

بیرامی، م.، و موحدی، ی. (1397). تأثیر توانبخشی نوروسایکولوژیکی مبتنی بر نرم‌افزار بر بهبود عملکرد حل مسئله در افراد مبتلا به ناتوانی یادگیری خواندن. مجله سلامت جامعه، 12(2)، 37-30.

پوشنه، ک.، شریفی، ع.، و معتمدیگانه، ن. (1394). اثربخشی مداخله بازتوانی شناختی رایانه‌محور بر کارکردهای اجرایی و عملکرد حافظه فعال دانش‌آموزان با اختلال یادگیری ریاضی. روانشناسی افراد استثنایی، 5(20)، 159-141.

تقوی جلودار، م.، و حامی، م. (1397). اثر بخشی بازی‌های رایانه‌ای بر توانایی حل مسئله کودکان. نشریه علمی-پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 11(42)، 70-55.

خلفی، ا. (1394). ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون ویسکانسین و رابطه آن با آزمون عصب‌شناسی کولیج در کودکان با و بدون اختلال یادگیری شهر قزوین. پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

رنجبر، م.، حسن‌زاده، س.، و ارجمندنیا، ع. ا. (1399). اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانهمحور در ارتقاء کارکردهای اجرایی کودکان: مروری نظام‌دار بر پژوهشهای داخلی. تازههای علوم شناختی، ۲۲(۱)، 136-128.

علی‌پور، ا.، و امینی، ف. (1396). مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی رایانهای بر کارکردهای توجه در دانشآموزان اختلال یادگیری نارساخوانی چپ دست و راست دست. فصلنامه کودکان استثنایی، 17(3)، 84-73.

محمدی، ت.، و افروز، غ. ع. (1399). تأثیر توانبخشی شناختی گروهی بر توانایی حل مسئله در دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی. فصلنامه سلامت روان کودک، ۷(۲)، 155-144.

نریمانی، م.، و سلیمانی، ا. (1392). اثر توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. ناتوانی یادگیری، 2(3)، 115-91.