آموزش برنامۀ جامع حل خلاق مسئله و اثربخشی آن بر کاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان تیزهوش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روان‌شناسی و اموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد ممتاز گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استاد گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف آموزش برنامۀ حل مسئلۀ خلاق و تعیین اثربخشی آن، در کاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان تیزهوش دبستانی انجام شده است. پژوهش به‌صورت نیمه‌آزمایشی و با دو گروه مداخله و کنترل با پیش‌آزمون و پس‌آزمون صورت گرفته است. جامعۀ آماری شامل دانش‌آموزان تیزهوش پسر دورۀ ابتدایی مدرسۀ ملاصدرای شهر کرج ورودی ۱۳۹۸-1399 است. نمونۀ آماری، ۵۰ نفر دانش‌آموز پسر دورۀ دوم دبستان هستند که به‌صورت تصادفی ساده انتخاب و به دو گروه ۲۵ نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامۀ مشکلات رفتاری آخنباخ (CBCL) بود. برای گروه آزمایش ۱۲ جلسه برنامۀ حل خلاق مسئله به‌صورت هفته‌ای دو جلسه ارائه شد. هم‌زمان والدینشان هم چهار جلسه آموزش دیدند. هردو گروه در دو مرحلۀ پیش‌آزمون و پس‌آزمون به پرسشنامۀ مشکلات رفتاری پاسخ دادند. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 25 تجزیه‌وتحلیل شد و از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف به‌منظور سنجش نرمال‌بودن داده‌ها و آزمون کوواریانس برای آزمون فرضیۀ پژوهش استفاده شد. یافته‌ها نشان داد آموزش برنامۀ جامع حل مسئلۀ خلاق، به‌طور معناداری موجب کاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان تیزهوش می‌شود (۰۰۵/۰>P)؛ بنابراین آموزش برنامۀ جامع حل مسئلۀ خلاق، با ایجاد حس کارآمدی و احساس اعتمادبه‌نفس می‌تواند حل مسئله را در مواجهه با مشکلات رفتاری قرار دهد و زمینه را برای کاهش مشکلات رفتاری‌شان فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Training of Comprehensive Creative Problem Solving (CPS) Program and Its Effectiveness on Reducing Behavior Problems in Gifted Students

نویسندگان [English]

  • Seyed Saeid Sajjadi Anari 1
  • Gholamali Afrroz 2
  • Mohsen Shokoohi Yekta 3
1 PhD in Psychology and Education of Exceptional Children, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Distinguished Professor, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study aimed to train the creative problem solving program and determines its effectiveness on reducing behavior problems in gifted elementary students. The research was conducted as a quasi-experimental study with two intervention and control groups with pretest and posttest. The statistical population comprised gifted male primary school students of Mulla Sadra school in Karaj who started school in 2019-2020. The statistical sample consisted of 50 second grade male students who were randomly selected and divided into experimental and control groups. The data collection instrument was Achenbach Child Behavioral Checklist (CBCL). The experimental group received 12 sessions of the program twice a week and their parents received 4 training sessions at the same time. Both groups answered the Child Behavioral Checklist in two phases, a pretest and a posttest. Data analysis was conducted using SPSS-25. The results showed that training a comprehensive creative problem-solving program significantly reduced behavior problems in gifted students (P <0.005). Therefore, training Comprehensive Creative Problem Solving Program can counteract behavior problems by creating a sense of efficiency and self-confidence and laying the foundation for reducing behavior problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comprehensive Creative Problem Solving Program
  • Behavior Problems
  • Gifted Students
اژه‌ای، ج. (۱۳۸۸). ویژگی‌های شخصیتی تیزهوشان در پژوهش‌های روان‌شناختی ایران. تهران: سمپاد.
افروز، غ. ع. (۱۳۹۳). چکیده‌ای از روان‌شناسی تربیتی کاربردی. چاپ یازدهم. تهران: انجمن اولیا و مربیان.
افروز، غ. ع.، و حسنی راد، م. (۱۳۹۹). مبانی روان‌شناختی و تربیتی پرورش فرزند هوشمند: چگونه قدرت مغز و ظرفیت هوشی کودکان و نوجوانان را افزایش دهیم. چاپ دوم. تهران: انجمن اولیا و مربیان.
افروز، غ. ع.، یزدان‌پناه، ج.، و کریمیان، ح. (1391). اثربخشی برنامۀ دانش‌افزایی تخصصی مادران بر خلاقیت کودکان تیزهوش. فصلنامۀ راهبردهای آموزش، 5(1)، 45-50.
پاکدامن، ش.، و مرتضوی نصیری، ف. س. (1393). سبک‌های فرزندپروری ادراک‌شده و ترس از ارزشیابی منفی: مقایسۀ دختران نوجوان تیزهوش و عادی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 10(39)، 249-262.
شکوهی یکتا، م.، پرند، ا.، هارنت، پ.، شهاییان، آ.، و کاشانی وحید، ل. (۱۳۹۰). تأثیر آموزش روش حل مسئله و روابط والد-فرزند. چهارمین کنفرانس بین‌المللی علوم شناختی. پژوهشکدۀ علوم شناختی. تهران.
شکوهی یکتا، م.، دوایی، م.، زمانی، ن.، پورکریمی، ج.، و شریفی، ع. (۱۳۹۲). تأثیر آموزش برنامۀ «من می‌توانم مشکل را حل کنم» بر بهبود مهارت حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و پایۀ اول. فصلنامۀ تازه‌های روان‌شناختی. 5(۳)، ۷۳-۸۲.
شکوهی یکتا، م.، سالم، ص.، به‌پژوه، احمد.، رستمی، ر.، و پرند، ا. (۱۳۹۰). تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر میزان مهارت‌های اجتماعی کودکان با اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی. مجلۀ روان‌شناختی و علوم تربیتی دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه تهران، 40(۳)، ۳۷-۵۰.
کاشانی وحید، ل. (۱۳۹۳). طراحی و تهیۀ بستۀ آموزش حل مسئلۀ بین‌فردی با رویکرد خلاقانه و بررسی اثربخشی آن بر خلاقیت و مهارت‌های اجتماعی کودکان سرآمد دبستانی. پایان‌نامۀ دکتری. دانشگاه تهران.
کاشانی وحید، ل.، افروز، غ.، شکوهی یکتا, م.، خرازی، ک.، و غباری، ب. ب. (۱۳۹۵). طراحی و تدوین برنامۀ آموزش حل مسئلۀ بین‌فردی با رویکرد خلاقانه و بررسی اثربخشی آن بر بهبود مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان سرآمد. دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی شناخت اجتماعی، 5(2)، 9-25.‌
مینایی. ا. (۱۳۸۴). بررسی ساختار عاملی سؤالات سندرمی سیاهۀ رفتاری کودک (CBCL) با استفاده از تحلیل‌‌عاملی تأییدی. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی، 3(7)، 93-116.‌
نیکنام، ک.، غباری ب. ب.، و حسن‌زاده، س. (۱۳۹۸). تأثیر آموزش حل مسئلۀ خلاقانه بر خلاقیت و رضایت از زندگی دانش‌آموزان پسر. فصلنامۀ سلامت روان کودک، ۶(۲)، ۲۰۶-۲۱۷.
هومن، ح. ع. (۱۳۹۲). استنباط آماری در پژوهش رفتاری. چاپ هشتم. تهران: سمت.