تدوین برنامه‌ آموزشی حل‌مسئله گروهی با رویکرد هنر و ارزیابی اثربخشی آن بر نگرش اجتماعی و نشاط معنوی در نوجوانان تیزهوش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنائی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

3 دانشیار گروه روا‌‌ن‌شناسی تربیتی و مشاوره، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تدوین برنامه آموزشی حل‌مسئله گروهی با رویکرد هنر و ارزیابی اثربخشی آن بر نگرش اجتماعی و نشاط معنوی نوجوانان تیزهوش دختر بود. در این پژوهش با استفاده از طرح پژوهشی شبه‌آزمایشی به‌صورت پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری‌ به ارزیابی اثربخشی برنامه پرداخته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش‌آموزان نوجوان دختر 15 تا 18 سال تیزهوش شهر تهران بود که در سال تحصیلی 97-1396 شاغل به تحصیل بودند. با استفاده از نمونه‌گیری در دسترس به‌صورت هدفمند بعد از اجرای مقیاس هوش استفورد- بینه، 30 دانش‌آموز با بهره هوشی بالاتر از 120 به‌عنوان گروه نمونه انتخاب و یه‌صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل جایگزین شدند. برنامه آموزشی طی 14 جلسه 90 دقیقه‌ای در گروه آزمایش برگزار شد. گروه کنترل برنامه‌ای دریافت نکرد. بعد از یک ماه و نیم پیگیری انجام شد. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه نگرش اجتماعی (SAQ)، مقیاس نشاط معنوی (SVS) و برنامه آموزش حل‌مسئله گروهی با رویکرد هنر (GPSTPA) بود. داده‌های حاصل از پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل‌ کوواریانس چندمتغیری با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‌افزار Spss مورد تحلیل قرار گرفت. برنامه آموزشی حل‌مسئله گروهی با رویکرد هنر بر نگرش اجتماعی (01/0< p، اندازه اثر 46/0) و نشاط معنوی (‌‌01/0< p، اندازه اثر 5/0) نوجوانان تیزهوش مؤثر بوده است. اثربخشی این برنامه آموزشی پس از یک ماه و نیم نیز پایدار بوده است. برنامه آموزشی حل‌مسئله گروهی با رویکرد هنر، نگرش اجتماعی و نشاط معنوی نوجوانان تیزهوش را افزایش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a group problem-solving training with art approach and evaluating its effectiveness on social attitude and spiritual happiness of gifted adolescents

نویسندگان [English]

  • Zohreh Mahdian 1
  • Samira Vakili 2
  • Masoud Gholam Ali Lavasani 3
1 Ph.D. Student in Psychology and Education of Exceptional Children, Department of Psychology, Faculty of Literature, umanities and Social Sciences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Educational Psychology and Counselling, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of research was developing a group problem-solving training program with an art approach and evaluating its effectiveness on social attitude and spiritual happiness of gifted adolescents. In this research, the effectiveness of the program was assessed through a quasi-experimental research and its design was, pre-test, post-test, and follow-up stages. The participants of this research were female gifted adolescents aged 15 to 18 years old in Tehran who were studying in the academic year of 96-97. The students were screened by the Tehran Stanford-Binet Test of Intelligence and 30 gifted students were selected based on purposive available sampling method and placed randomly in the two experiment and control groups each consisting of 15 individuals. The experiment group experienced a 14-training session focusing on training program. Each session held lasted 90 minutes. The instruments of this research were Social Attitude Assessment Scale (Jordan & Afrooz, 1976) and Spiritual Happiness Scale (Afrooz, 2016). Then, the data were analyzed via repeated measurement tests and multivariate analysis of variance (MANCOVA). The results illustrated that group problem-solving training program with an art approach can effect on social attitude (p≤0/01 effect size 0/46) and spiritual happiness (p≤0/01 effect size 0/5) of gifted adolescents. Also, it was shown that the effect of this instruction was constant even after 1/5 months. Training group problem-solving with an art approach can enhance social attitude and spiritual happiness of gifted adolescents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • group problem solving with an art approach
  • social attitude
  • spiritual vitality
  • gifted adolescents
احمدی، ع. ا.، سهرابی، م.، و محمدی، ع. (139۶). ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﻪ و ﺑﻴﻦ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزی ﻧﻴﺮوی اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎط در ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻧﺎﺟﺎ. فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت منابع در نیروی انتظامی. 5(1)، 1-30.
احمدی، غ. ع.، و عبدالملکی، ش. (1392). بررسی تأثیر الگوی حل‌مسئله بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان‌ در درس شیمی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری. 2(64)، 21-1.
اس ربر، آ. (1397). فرهنگ توصیفی روان‌شناسی. مترجمان یوسف کریمی، هامایاک آوادیس یانس، اصغری مقدم، فرزانه فرحزادی، نقشبندی، محمدرضا نیکخو، جواد طهوریان، ژاست صلیبی. تهران: رشد.
افروز، غ. ع. (139۰). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش‌و‌پرورش کودکان استثنائی. تهران: دانشگاه تهران.
افروز، غ. ع.، ارجمندنیا، ع. ا.، حمیدی، ف.، و برهان، ا. (1394). اثربخشی آموزش حل‌مسئله بر نگرش اجتماعی و سلامت روانی دختران نوجوان بزهکار شهر تهران. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 2(15). 119-107.
افروز، غ. ع.، و دلبر، م. (139۵). کمال‌گرایی در خانواده کودکان تیزهوش. رویش روان‌شناسی. 4(17)، 70-47.
آقابابایی، س.، ملک‌پور، م.، کجباف، م. ب.، و عابدی، ا. (1۳۹۴). اثربخشی آموزش هوش موفق بر توانایی‌های تحلیلی، خلاقانه و عملی دختران تیزهوش. فصلنامه کودکان استثنائی. ۱۵(۴)،
37-44.
بهرامی، ف.، معاضدیان، آ.، و حسینی‌المدنی، س. ع. (1392). اثربخشی آموزش مهارت حل‌مسئله و تصمیم‌گیری بر کاهش نگرش مثبت وابستگان به‌ مواد افیونی. فصلنامه اعتیاد پژوهی. 7(25)، 72-58.
پاکیزه، ع. (1394). بررسی تأثیر شیوه آموزشی تلفیقی هنر بر خلاقیت و یادگیری دانش‌آموزان پسر سال اول دبستان. فصلنامه مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی. 6(1)، 60-52.
تاجری، ب.، احدی، ح.، و جمهری، ف. (1390). اثربخشی آموزش مهارت‌های شناختی- رفتاری بر نگرش، افسردگی خلق عمومی. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 2(5)، 99-81.
تورانی، ف.، و روحی، ش. (1397). اثربخشی آموزش گروهی حل‌مسئله بر شادکامی زنان در حال درمان با متادون. کنفرانس ملی دستاوردهای نوین جهان در تعلیموتربیت روان‌شناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زرقان.
جویباری، ل.، نوملی، م.، ثناگو، ا.، و تقوی‌کیش، ب. (1394). بررسی تجربه ‌نشاط معنوی دانشجویان در دانشگاه علوم پزشکی گلستان. دین و سلامت. 3(1)، 31-19.
چیریان، ک.، و افروز، غ. ع. (1395). رابطه باورهای دینی با خلاقیت و نشاط معنوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی واحد کرج. دانشگاه آزاد اسلامی.
حسین‌خانزاده، ع. ع.، بهزادخو، ف.، و ایمن‌خواه، ف. (۱۳۹۵). مقایسه سلامت عمومی، مهارت‌های اجتماعی، حرمت خود دانش‌آموزان تیزهوش ارای برنامه آموزشی تلفیقی و جداسازی شده. اندیشه‌های نوین تربیتی. ۱۲(۴)، ۱۱۳-81.
خدادادی، ن. (1396). اثربخشی هنر درمانی با رویکرد نقاشی بر بازشناسی هیجانی چهره کودکان اُتیسم با عملکرد بالا. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 9(1)، 98-89.
خدایاری‌فرد، م.، و پرند، ا. (1391). ارزیابی و آزمونگری روان‌شناختی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
درویشی، ز.، شهیدی، ش.، حیدری، م.، و پاکدامن، ش. (1394). اثربخشی آموزش هنرهای تجسمی با استفاده از سیستم آموزشی آموزش هنر حامی کودک نوآور بر افزایش خلاقیت کودکان دبستانی. روان‌شناسی افراد استثنائی. 5(17)، 109-85.
دلاور، ع. (1390). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
دهداری، ا.، افروز، غ. ع.، غباری‌بناب، ب.، و آذربایجانی، م. (139۷). پیش‌بینی سلامت روان بر اساس مؤلفه‌های رضایت شغلی و نشاط معنوی. پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی. 9(2)، 29-17.
رحیمی، ن.، نوحی، ع.، و نخعی، ن. (1392). سلامت معنوی و نگرش به‌ معنویت و مراقبت معنوی در دانشجویان پرستاری و مامایی. مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران. نشریه پرستاری ایران. 26(85)، 65-55.
رستمی‌ ابوسعیدی، ع.، کریمی فیروزجایی، ع.، و رضاییه‌شاد، ر. (۱۳۹۶). مقایسه کنش زبانی دانش‌آموزان پسر استعدادهای درخشان با دانش‌آموزان عادی در دوره دوم متوسطه. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. ۲(۱۸)، ۶۶-57.
رضادوست، ک.، نبوی، ع. ا.، و صالحی، ن. (1394). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط. روان‌شناسی کاربردی. 29(3)، 1-22.
رهبری، ن.، باباپور، ج.، و صبوری مقدم، ح. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های حل‌مسئله و جرئت‌ورزی بر تغییر نگرش نوجوانان دختر نسبت به ‌سوء‌مصرف مواد. اعتیادپژوهی. 12(48)، 26-12.
زمانی، ن. (1396). مقایسه شادکامی، سازگاری اجتماعی و همدلی عاطفی بین نوجوانان تیزهوش و عادی. نخستین همایش پژوهش در روان‌شناسی و علوم رفتاری ایران. تهران، شرکت توسعه دانش فرزانگان.
زیرک، م.، کیوانی، م.، و زمانی، ع. (1396). تأثیر آموزش مهارت حل‌مسئله بر کارآفرینی و یادگیری تسلط‌یاب دانشجویان دختر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی شاهرود. فصلنامه مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی. 8(1)، 108-101.
سورتیجی ‌اوکرکایی، ع. ‌ا.، و رستگارپور، ح. (1391). رابطه آموزش هنر با رویکرد تربیت هنری و خلاقیت دانش‌آموزان پایه پنجم دبستان‌های ایران در سال تحصیلی 88-1387. ابتکار و خلاقیت در علوم‌انسانی. 1(3)، 27-1.
سیوندی‌پور، م.، و عبدالهی، ع. ا. (1391). بررسی تأثیر رویاروی با شاخصه‌های علمی شادی بر کاهش افسردگی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 11(2)، 522-513.
شوشتری، م.، ملک‌پور، م.، عابدی، ا.، و قمرانی، ا. (13۹۵). برنامه سه‌تایی غنی‌سازی رنزولی بر خلاقیت کودکان تیزهوش دبستانی. فصلنامه کودکان استثنائی. ۶(۲)، ۱۱۶-91.
صادقی، ع. (1392). دانش چندفرهنگی و ارتقای سبک زندگی در ایران. مجله فرهنگ مشاوره و روان درمانی. 4(13)، 124-111.
طاهری، ز.، و شکربیگی، ع. (1393). بررسی عوامل مرتبط با شادی نوجوانان دبیرستان در شهر تهران، مطالعه موردی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
عرب‌زاده، م.، کدیور، پ.، و دلاور، ع. (1393). بررسی اثربخشی راهبردهای یادگیری خودگردان بر مهارت حل‌مسئله اجتماعی دانش‌آموزان. فصلنامه علمی- پژوهشی شناخت اجتماعی. 3،
71-82.
عزیزی، م.، رضایی میرقاید، م.، و سمیعی، م. (1394). مقایسه نیرومندی من و استقامت ذهنی در دانش‌آموزان دختر مدارس تیزهوشان با دانش‌آموزان دختر مدارس عادی. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 2(14)، 59-54.
عظیمی، ف.، قربانعلی‌پور، م.، و فرید، ا. (1392). اثربخشی آموزش مهارت حل‌مسئله برانگیزش پیشرفت و شادکامی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان خوی در سال تحصیلی 91-1390. تدریس پژوهی. 1(2)، 42-35.
غریبی، ح.، جوانمردی، س.، و رستمی چ. (1396). اثربخشی آموزش حل‌مسئله بر نگرش‌های ناکارآمد و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر سنندج. نشریه علمی- پژوهشی آموزش و ارزشیابی. 10(38)، 134-115.
غریبی، ح.، جوانمردی، س.، و رستمی، چ. (1396). اثربخشی آموزش حل مسئله بر نگرش‌های ناکارآمد و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر سنندج. نشریه علمی- پژوهشی آموزش و ارزشیابی. 10(38)، 134-115.
غریبی، ح.، و بهاری‌زر، ف. (1394). اثربخشی آموزش مهارت حل‌مسئله بر خودتنظیمی تحصیلی و اضطراب ریاضی دانش‌آموزان. نشریه علمی- پژوهشی آموزش و ارزشیابی. 8(32)، 61-78.
قبادپور، س.، تاجری، ب.، و مقدم‌زاده، ع. (1394). اثربخشی آموزش مهارت حل‌مسئله بر شادکامی و نگرش معتادین به‌ مواد. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 6(22)، 24-16.
قدم‌پور، ع.، امیریان، ل.، و خدایی، س. (1397). اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺘﻘﺎدی ﺑﺮ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ و نشاط ذﻫﻨﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‌. فصلنامه علمی- پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 7(4)، 240-219.
کاظمیان، م.، هویدا، ر.، عابدی، ا.، و رجایی‌پور، س. (1397). بررسی تحلیلی روش گروهبندی تمام‌وقت ‌دانش‌آموزان مدارس استعداد درخشان. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی. 9(1)، 87-116.
کریمی، ی. (1392). روا‌ن‌شناسی اجتماعی. تهران: ارسباران.
گنجی، م. (1396). روانشناسی کودکان استثنائی. ویراست دوم. تهران: تهران: ساوالان.
لاری‌لواسانی، م.، هاشمی‌آذر، ژ.، و پزشک، ش. (139۶). مقایسه خلاقیت حرکتی در کودکان تیزهوش، با کودکان با اختلال یادگیری کودکان عادی. فصلنامه کودکان استثنائی. ۱۷(۱)،
83-96.
محمدزاده، ز.، و صالحی، ک. (1395). تبیین پدیده نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی از منظر نخبگان دانشگاهی. فصلنامه راهبرد. 25(79)، 258-227.
محمدزاده، ز.، و صالحی، ک. (1395). تبیین پدیده نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی از منظر نخبگان دانشگاهی: مطالعه‌ای با رویکرد پدیدارشناسی. فصلنامه راهبرد. 79(25)، 258-228.
مقدم، م.، و دوازده امامی، ح. (1397). بررسی تأثیر مهارت‌های ارتباطی کارکنان بر تعهد سازمانی با نقش میانجی نشاط کارکنان در مناطق پانزده‌گانه شهرداری اصفهان. پنجمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مدیریت و حسابداری. 1397، انجمن مدیریت )تهران(، ایران.
الموتی‌نیا، م. (1392). بررسی رابطه خلاقیت مدیران و نشاط محیط آموزشگاهی در مراکز استثنائی استان سمنان در سال تحصیلی 92-93. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد شاهرود.
نبوی، س. ص. (1392). نقش هنر در پرورش خلاقیت و ارتقا سلامت روانی‌ دانش‌آموزان. مجله رشد آموزش. 8(4)، 15-10.
نیکنام، ک.، غباری‌بناب، ب.، و حسن‌زاده، س. (1398). تأثیر آموزش حل‌مسئله خلاقانه بر خلاقیت و رضایت از زندگی دانش‌آموزان پسر تیزهوش. فصلنامه سلامت روان کودک. 6(2)، 217-205.
نیازآذری، ک. (1393). بررسی تأثیر شادابی و نشاط در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه شهرستان ساری. مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی (دانشگاه مازندران). 2(3)، 57-35.