بررسی مقایسه‌ای اثربخشی روش خودآموزی کلامی و بازی‌های ادراکی- حرکتی بر سازماندهی رفتاری- هیجانی و مهارت حل مسأله در دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کاستی‌توجه – بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار علوم اعصاب شناختی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،

3 دانشیار روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنائی، مرکز تحقیقات اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران، تهران، ایران

4 استادیار روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

چکیده

دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کاستی‌توجه – بیش‌فعالی از جمله افرادی هستند که در مهارت حل مسأله و سازماندهی رفتاری- هیجانی با مشکلاتی رو به رو هستند. هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه‌ای اثربخشی روش خودآموزی کلامی و روش بازی‌های ادراکی- حرکتی بر سازماندهی رفتاری- هیجانی و مهارت حل مسأله دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کاستی‌توجه – بیش‌فعالی شهر تبریز بود. این پژوهش نیمه آزمایشی و از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعۀ آماری شامل کلیۀ دانش‌آموزان پسر مدارس ابتدایی شهر تبریز در سال تحصیلی 97-96 بود و نمونۀ پژوهش به تعداد 60 نفر که بر اساس ملاک‌های تشخیصیDSM-5  و پرسشنامۀ نشانه‌های مرضی کودکان (CSI-4) به عنوان دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کاستی‌توجه – بیش‌فعالی تشخیص داده شدند که 40 نفر از آن‌ها به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و 20 نفر نیز در گروه گواه جایدهی شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس عصب روان‌شناختی کودک و نوجوان کانرز (2004) و برای تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیره استفاده شده است. مقایسۀ میانگین‌ها نشان داد که نمره‌های سازماندهی رفتاری- هیجانی و مهارت حل مسأله در روش بازی‌های ادراکی – حرکتی و خودآموزی کلامی در پیش‌آزمون بالاتر از پس‌آزمون بود. نهایتأ، در مقایسۀ اثربخشی روش بازی‌های ادراکی- حرکتی و روش خودآموزی کلامی بر سازماندهی رفتاری- هیجانی و مهارت حل مسأله دانش‌آموزان تفاوت چندانی مشاهده نشد. براساس یافته‌ها می‌توان بیان کرد که انجام مداخله‌های مناسب مانند استفاده از روش خودآموزی کلامی و بازی‌های ادراکی- حرکتی می‌تواند در درمان مشکلات رفتاری- هیجانی، افزایش مهارت حل مسأله و بهبود مهارت‌های شناختی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال کاستی‌توجه – بیش‌فعالی مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the effectiveness of verbal self-instruction and perceptual-motor games on behavioral-emotional organization and problem-solving skills in high school students

نویسندگان [English]

  • Samad Ghassabi 1
  • Hasan Bafandeh Gharamaleki 2
  • Gita Movallali 3
  • Alireza Mohammadi Aria 4
1 Ph.D student in Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology, Islamic Azad University, Tehran Science & Research Branch, Tehran, Iran.
2 Assistant professor of Cognitive Neuroscience, Shahid Madani University, Tabriz, Iran. h_bafandeh@azaruniv.ac.ir
3 Associate Professor of Psychology and Exceptional Children Education, Pediatric Neurology Research Center, Tehran University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran Sciences, Tehran, Iran
4 Assistant professor of Educational Psychology, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Aim: The purpose of the present study was to compare the effectiveness of verbal self-instruction method and perceptual-motor games on behavioral-emotional organization and problem solving skills of high school students in Tabriz. Methods. This was an experimental study with pre-test and post-test design and a control group. The statistical population includes all boy students in Tabriz primary schools in the academic year of 2017-2018. Based on DSM-5 diagnostic criteria and CSI-4 questionnaire, they were diagnosed as uncontrolled and hypreactive students. Finally, 60 students were selected using cluster sampling method, 40 of whom were assigned randomly to two experiment groups and 20 students to the control group. To collect the data, Conners’ Psychological Nursing Scale was used and multivariate analysis of covariance was used to analyze the data. Results. Comparison of means shows that behavioral-emotional organization and problem-solving skills in cognitive-motor skills and verbal self-learning in pre-test are higher than the post-test. Finally, comparing the effectiveness of perceptual-motor method and verbal self instruction method, there was no significant difference in behavioral-emotional organization and problem solving skills among students. Conclusion. Based on the findings, it can be concluded that proper interventions such as using verbal self-learning and perceptual-motor games can be useful in treating behavioral-emotional problems, increase problem-solving skills and improve cognitive skills of hyperactive students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verbal self-instruction
  • perceptual-motor games
  • behavioral-emotional organization
  • problem-solving skills
احمدی، احمد (1389). تأثیر تمرین ادراکی- حرکتی بر مهارت های حرکتی و ریاضی در اتیسم؛ بررسی تک آزمودنی. مجله اصول بهداشت روانی، 12(2): 541-534.
http://jfmh.mums.ac.ir/article_1093_2a6b92336d1df7148b2b94a30e0a1615.pdf
اعظمی، سعید.، طالع‌پسند، سیاوش.، نظیفی، مرتضی و رحیمیان بوگر، اسحاق (1395). آموزش بازداری پاسخ، توانایی برنامه‌ریزی و سرعت پردازش به کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی: مقایسه رویکرد توانبخشی شناختی حرکتی با دارو درمانی. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 7 (25): 47-57.
http://jcps.atu.ac.ir/article_7131_5ce1154be3d85d0f2830f4a8085e0ca3.pdf
افروز، غلامعلی.، قاسم‌زاده، سوگند.، تازیکی، طیبه و مهاجرانی، محمد (1393). اثربخشی مداخلات حسی حرکتی بر افزایش دامنۀ‌ توجه دانش‌آموزان با ناتوانی‌های یادگیری. مجلۀناتوانی‌هاییادگیری، 4(1/37): 36-23.
http://jld.uma.ac.ir/article_215_856f266a30843bffe5b23e2753656063.pdf
بهاری‌قره‌گوز، علی (1395). شیوع اختلال‌های رفتاری- هیجانی در کودکان استثنایی، تعلیم تربیت استثنایی، ۴(۱۴۱): 51-39.
http://exceptionaleducation.ir/browse.php?a_id=774andsid=1andslc_lang=fa
جدیدی، مهدی و عابدی، احمد (1390). انطباق و هنجاریابی پرسش‌نامه نوروسایکولوژی کانرز بر کودکان 5 تا 12 سال شهر اصفهان. مجله رویکردهای نوین آموزشی، 3(1): 71-56.
http://exceptionaleducation.ir/browse.php?a_id=774andsid=1andslc_lang=fa
حمیدی، فریده و محمدی، فرنگیس (1396). اثربخشی مشاوره گروهی شناختی رفتاری والدین کودکان بیش‌فعال بر اختلالات رفتاری فرزندان. توانمندی کودکان استثنایی، 8(2): 60-50.
http://www.ceciranj.ir/article_63556_f704f561ff7259497fde80cb21f2456d.pdf
دمیرچی، اسماعیل.، شیشه‌گران، سارا.، اسماعیلی، قاضی.، لوئی، فریبا (1395). اثربخشی آموزش برنامه مهارت‌های اجتماعی بر گواه خشم و توانایی حل مسأله اجتماعی در نوجوانان وابسته به مواد. مجله طب انتظامی، 6‌(1): 76-67.
http://teb.police.ir/teb/article-1-502-fa.html
شهبازی، سهیلا.، اشرف خزائی، علی.، اقدسی، محمدتقی و یزدان بخش، کامران (1394). اثربخشی تمرینات ادراکی‌- حرکتی بر تبحر حرکتی کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی. مجله توانبخشی نوین، 9(5): 59-51.
http://mrj.tums.ac.ir/article-1-5421-fa.html
صادقی، نرگس و صابری، هایده (1395). پیش‌بینی اختلالات رفتاری هیجانی کودکان مبتلا به صرع بر اساس فرایند های ارتباطی خانواده و خوش‌بینی والدین. توانمندی کودکان استثنایی، 7(1): 72-63.
http://www.ceciranj.ir/article_63645_378e3613aae0b59b26d7c077cb5f6750.pdf
صبحی قراملکی، ناصر (1395). اثربخشی آموزش به روش خودآموزی کلامی بر بهبود پردازش هیجانی و مهارت اجتماعی دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری خاص. مجلهناتوانی‌هاییادگیری، 5 (3): 88-71. 
http://jld.uma.ac.ir/article_409.html
عربگل، فریبا.، پناغی، لیلی.، حکیم شوشتری، میترا و حبرانی، پریا (1386). درمان 6 هفته‌ای با رباکستین در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی کم توجهی. نشریه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 65 (9): 6-41.
http://tumj.tums.ac.ir/browse.php?a_id=729andsid=1andslc_lang=fa
عموزاده، فرشته.، حسنوند، صبا.، هاشمیان، کیانوش و حمایت طلب، رسول (1395). مقایسه تأثیر بازی‌درمانی و دارودرمانی بر رشد مهارت‌های حرکتی و دامنه توجه کودکان مبتلا به اختلال نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی/ نقص‌توجه. رفتار حرکتی، 23‌(5): 97-110. http://mbj.ssrc.ac.ir/article_660.html
فروش‌زاده، آزاده.، محمودی میمند، وحید و فاطمی، نسرین (1393). اثربخشی راهبردهای فراشناختی بر علایم نارسایی‌توجه/فزون‌کنشی و نقص‌توجه و پیشرفت تحصیلی. نشریهپرستاریکودکان، 3(4): 63-56.
http://jpen.ir/browse.php?a_code=A-10-231-1andsid=1andslc_lang=fa
قصابی، صمد.، تجریشی، معصومه و میرزمانی، محمود‌(1388). تأثیر آموزش خودآموز کلامی بر کاهش نشانه‌های برانگیختگی در کودکان دارای اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی، 5(19): 219-209.
http://www.sid.ir/FileServer/JF/78113881903
قمری­کیوی، حسین.، محمد، نریمان و محمودی، هیوا (1391). اثربخشی نرم افزار پیش برد شناختی بر کارکردهای اجرایی، بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و نقص‌توجه/ نارسایی‌توجه/فزون‌کنش. نشریه ناتوان‌های یادگیری، 1(3): 115-98.
http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=156221
کاکابرایی، کیوان وامامی، شیرین (1397). اثربخشی آموزش حل مسأله بر مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی دارای اختلال رفتاری. توانمندی کودکان استثنایی، 9(1): 64-51.
http://joec.ir/browse.php?a_id=484andsid=1andslc_lang=fa
هاشمی، تورج.، بیرامی، منصور.، اقبالی، علی.، واحدی، حسین و رضایی، رسول (1388). تأثیر خودآموزی کلامی بر بهبود نشانه­های مرضی کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای. پژوهشدرحیطۀ کودکاناستثنایی، 9(3):210-203.  http://joec.ir/article-1-308-fa.html