تأثیر آموزش مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌نگر بر سخت‌رویی و تعادل عاطفۀ مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی– نقص‌توجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه خاتم، تهران، ایران.

2 استادیار گروه روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه خاتم، تهران، ایران

3 استاد گروه مشاوره، دانشکده علوم‌تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر آموزش روان‌شناسی مثبت‌نگر بر سخت‌رویی و تعادل عاطفۀ مادران کــودکـان مبتـلا بـه اختـلال کاستی توجه – بیش‌فعالی انـجـام شد. روش پـژوهـش، از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش، شامل کلیۀ مادران کودکان دارای اختلال کاستی توجه - بیش فعالی بود که در سال 97-1396 برای درمان فرزند خود به مرکز جامع اعصـاب و روان آتیـه در تهران مراجعه کرده بودند. تعـداد 28 نفر از مادران به‌عنوان نمونۀ پژوهش از طریق نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (13) و گروه کنترل (15) جایگزین شدند. گروه آزمایشی در 10 جلسۀ آموزش (هفته‌ای 1 جلسه؛ هر جلسه 120 دقیقه‌) شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل در این جلسات شرکت نکرد. برای گردآوری اطلاعـات از پرسشنـامه‌های سخت‌رویی کوباسا (1979) و عواطف پاناس (1988) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس تک متغیره و چند متغیره با به‌کارگیری نرم افزار spss25 تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مبتنی بر مفاهیم روان‌شناسی مثبت‌نگر به افزایش معنادار در میزان سخت‌رویی و مؤلّفه‌های آن‌(به غیر از چالش، (05/0<p)، عواطف مثبت و کاهش عواطف منفی در مادران کودکان مبتلا به اختلال کاستی توجه – بیش‌فعالی منجر شده است(05/0 >p). با توجه به یافته‌های پژوهش، استفاده از برنامـۀ آمـوزش مبتنی بر روان‌شناسی مثبـت‌نگر در جهت ارتـقاء سخت‌رویی و افزایش هیـجان مثبت مـادران کودکـان دارای اختلال کاستی توجه – بیش‌فعالی باهدف ایمن‌سازی روانی آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of positive psychology-based training on hardiness and emotional balance in mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Alavi Harati 1
  • Mandana Niknam 2
  • Simin Hosseinan 3
1 M.A., Department of Counseling, Khatam University, Tehran, Iran.
2 Assistant professor, Department of Psychology and Education, Faculty of Human Science, Khatam University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Aim. The aim of this study was to investigate the effect of positivist psychological education on the hardiness and emotional balance in mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Methods. The research method was quasi-experimental with pretest-posttest design with control group. The statistical population of the study consisted of all mothers of children with ADHD who were referred to the Atiyeh’s Comprehensive Psychiatric Center in Tehran during the years 2017-2018 for the treatment of their children. 28 mothers were selected using convenience sampling and randomly assigned to either experiment (13) or control (15) groups. The experiment group participated in 10 sessions (once a week, 120 minutes each session), while the control group did not participate in these sessions. To collect information, the Kobasa Hardship Questionnaire (1979) and PANAS Affections (1988) were used. Data were analyzed using one-variable and multivariate covariance analysis using SPSS25 software. Results. The results of this study showed that education based on positive psychological concepts led to a significant increase in the degree of hardiness and its components (except the challenge, (P>0. 05)), positive emotions and negative emotional loss in mothers of children with ADHD (P<0.05). Conclusion. According to the findings, the use of a positive-psychological education program to promote hardiness and increase the positive excitement of mothers of children with ADHD with the goal of their psychological immunization is suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positive psychology
  • hardiness
  • affect balance
  • attention deficit-hyperactivity disorder
ابوالقاسمی، فریبا (1382). اعتباریابی و هنجاریابی مقیاس عاطفۀ مثبت و منفی پاناس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان. 
آقا‌یوسفی، علیرضا و رنجبران، رضا (1396). اثربخشی برنامۀ ایمن‌سازی روانی بر سلامت عمومی و پرخاشگری مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش‌فعالی. مجله توانمندسازی کودکان استثنایی، 8(3): 95-103.
پسندیده، مهدی و شاکری، اکرم (1394). بررسی سرسختی روان‌شناختی و تعادل عاطفه در بیماران کرونر قلبی. ارائه شده در دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم اجتماعی و رفتاری، تهران.
جباری، مهسا و شهیدی، شهریار و موتابی، فرشته (1393). اثربخشی مداخلۀ مثبت‌نگر گروهی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و افزایش میزان شادکامی دختران نوجوان. مجله روان‌شناسی بالینی، 6(22): 48-65(DOI): 10.22075/JCP.2017.2164
حسین‌آبادی، صدیقه و پور‌شهریاری، مه سیما و زندی‌پور، طیبه‌(1396). اثربخشی روان‌شناسی مثبت‌نگر بر بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای فرزندان اتیسم. مجلهتوانمندسازی کودکان استثنایی، 8 (1): 54-60.
خانجانی، مهدی و رضائی، سعید (1395). اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ روان‌درﻣﺎﻧﯽ ﻣﺜﺒﺖ‌ﻧﮕﺮ ﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻬﺰﯾﺴﺘﯽ روان‌ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﺜﺒﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺎدران دارای ﮐﻮدک ﺑﺎ اﺧﺘﻼل اﺗﯿﺴﻢ. مجله توانمندسازی کودکان استثنایی، 7(1): 37-52.
شهیدی، شهریار و فتح آبادی، جلیل و مظاهری، محمد علی و شکری، امید (1393). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی سیاهه روان‌درمانی مثبت‌نگر. فصلنامه کاربردی روان‌شناسی، 1 (29):69-86.
خانزاده، عباسعلی (1392). آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیـش فعـالی. نشریۀ تعلیم و تربیت استثنایی، 121: 21-43.                   
خدادادی سنگده، جواد و تولائیان، عبدالحسین و بلقان آبادی، مصطفی. (1393). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر به شیوۀ گروهی بر افزایش شادکامی مادران کودکان با نیازهای ویژه. فصلنامه روان‌شناسیخانواده، 1(‌1): 62-53.
رضازاده مقدم، سونه (1396). اثربخشی روان‌شناسی مثبت‌نگر برامید و تاب‌آوری مادران دارای کودک عقب مانده ذهنی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خاتم.
صادقی، مسعود و رحیمی پور، طاهره و علیمحمدی، حسین‌ (1396). تأثیر تاب‌آوری و سرسختی روان‌شناختی بر مادران کودکان مبتلا به بیش فعالی. فصلنامه دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، (1): 30 - 37.
کردمیرزا نیکوزاده، عزت الله (1390). مقایسه اثربخشی برنامۀ مداخله مبتنی بر روان‌شناسی مثبت‌نگر و گروه درمانی آدلری در ارتقای تاب‌آوری افراد وابسته به مواد. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 2 (5): 5-28. (DOI): 10.22054/qccpc.2011.5899
کمالی، اعظم.، واقعی، سعید.، اصغری‌پور نگار، بهنام و شانی، حمیدرضا (1395). تأثیر آموزش تنظیم هیجان بر سلامت روان مادران دارای کودک بیش فعال – نقص توجه. مجله طنین سلامت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 4(3)16-23.
موسوی، اسماعیل و نجیمی گشتاسب، امید و علیزاده، طاهر (1394). تأثیر آموزش مبتنی بر تنظیم هیجان بر خستگی و سبک‌های مقابله‌ای مادران دارای کودکان بیش‌فعالی - نقص توجه. فصلنامه نسیم تندرستی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد واحد ساری، 3(4): 1- 10.